DUŠAN ŠEHOVAC: Prave i krive misli Miodraga Linte, predsjednika Saveza Srba iz regiona

Pošto sam pročitao i analizirao tekst Miodraga Linte, “Iz muslimanskog sarajeva protjerano više od 150.000 Srba a ubijeno i nestalo više od 8.000 Srba”, koji je 11.11.2020.godine objavljen na portalu iskra.co, napisao sam ovaj tekst.

Objavio sam na portalima više tekstova o demografskim promjenama na teritoriji bivšeg Grada Sarajeva, analizirao šta je uzrok i posljedica tih promjene, prateći šta se dešava sa Srbima od devedesetih godina prošlog vijeka do danas.

Ti tekstovi nastali su kao moja potreba da se osvijetle i argumentima dovedu u pitanje dva lažna urbana mita o Srbima u Sarajevu, koji su formirali političari,  lijeni intelektualci, novinari, predstavnici nevladinog sektora, nesposobni politički analitičari i savjetnici političara svih nacija.

Prvi, bošnjački urbani mit, bajka nudi priču da se Gradu Sarajevu, nije desilo protjerivanje, etničko čišćenje Srba, već da se desilo humano preseljenje Srba iz Grada Sarajeva u Grad Istočno Sarajevo.

Drugi, srpsku urbani mit, legenda tvrdi da se desilo etničko čišćenje u Gradu Sarajevo, gdje je trajno protjerao, od 150.000 do 200.000 Srba.

Vidio sam  da se ti moji tekstovi dosta čitaju i prenosi na portalima. Međutim, razočaran sam kako se malo ispravno i odgovorno koriste , moji stavovi, podatci, činjenica, dokumenata i izvori koje sam koristio, jer znam koliko sam duše, znanja i vremena uložio da to uobličim u tekstove sa argumentovanim stavovima. Sociolog sam, ozbiljan i odgovoran istraživač sa dobrim poznavanjem metodologije društvenih istraživanja. Cilj ovih radova, tekstova bio je, da prateći demografske promjene, utvrdim kada i koliko je Srba, pod prisilom ili dobrovoljno, napustilo teritoriju koja je prije rata, 1992. godine, pripadala Gradu Sarajevu.

U ovim mojim radovima prvo sam definisao koja su to područja istraživanja: a) prijeratni Grad Sarajevo, zajednica deset opština 1991. godine; b) podjeljeni Grad Sarajevo tokom rata 1992.-1995. godine na bošnjački i srpski dio; c) Dejtonskim mirovnim sporazumom, 1996. godine podjeljeni Grad Sarajevo, na Federalno Sarajevo, (Grad Sarajevo, četiri gradske opštine, odnosno Kanton Sarajevo, 9 opština), i Srpsko Sarajevo ( šest opština: Sokolac koja nije nikada bio opština Grada Sarajeva i dijelovi pet gradskih opština-Pale, Istočni Stari Grad, Istočno Novo Sarajevo, Istočna Ilidža i Trnovo. Zatim sam odredio, fiksirao istraživanje na nekoliko bitnih i značajnih vremenskih tačaka: a)1991. godina, popis stanovništva; b) 1992. godina, april, maj, početak rata; c) 1996. godina, januar-mart , reintegracija Sarajeva, egzodus Srba; d) 2013. godina, popis stanovništva i e) stanje 2020. godine. U tim mojim tekstovima, radovima mogu se vidjeti podaci koji su zasnovani na oficijelnim statističkim podatcima sa malo mojih procjena. Ja nisam pronašao sličan rad na ovu temu, sa ciljem da se utvrde demografske promjene stanovništava, s posebnim pogledom, težištem na Srbe, na području bivšeg Grada Sarajeva.

Uglavnom o ovoj temi govore političari i novinari. Teško je analizirati i komentarisati i upoređivati njihove izjave jer, prvo ne postoji precizno određeno društveno područje, teritorija na koju misle, na primjer neki govore iz Sarajeva, neki iz Federalnog Sarajeva, neki iz muslimanskog Sarajeva, a neki, rijetki, kao ja govore kako misle na područja, Kantona Sarajevo i Grada Istočno Sarajevo,  koja su nekada, 1992. godine pripadala Gradu Sarajevu.

Drugo, nije nam poznato, nije definisano vrijeme, odnosno mjesec, godina ili godine u kojima se desilo to protjerivanje, odnosno dobrovoljno iseljavanje o kom govore, (zavisi od toga kom narodu pripadaju autori tih izjava). Bošnjački autori, izvori, jednoglasno, ( a i neki Srbi) ne prihvataju stav da su Srbi protjerivani sa područja Grada Sarajeva već tvrde da su oni dobrovoljno, pod vođstvom i pod uticajem Srpske demokratske stranke napustili svoja vjekovna ognjišta, i da to počinje u aprilu-maju 1992. godine pred sam početak rata i traje do danas, 2020. godine. I naravno ne žele priznati da su na ove procese uticali Bošnjačke vođe i Stranka Demokratske akcije. Srpski autori, uglavnom govore o tome da su Srbi protjerivani od predratnog vremena do danas sa teritorije koje su pripadala bivšem Gradu Sarajevu. Oni , ponekad priznaju i istaknu aktivnu ulogu srpske vlasti i Srpske demokratske stranke u ovim procesima.

Treće, autori govore o tri aspekta, tri društvena procesa koji su uticali na demografske promjene. Prvo je egzodus, Srba sa područja Grada Sarajeva, koje je pripadalo ratnom Srpskom Sarajevu, početkom 1996. godine, drugo je dobrovoljno iseljavanje Srba, i treće etničko čišćenje, protjerivanje Srba sa sadašnjih područja Kantona (Grada) Sarajeva, od početka rata do danas.

Slažem se sa svim autorima koji govore da je veliki dio građana Grada Sarajeva, od 56.048, polovina ili više , koji su se na popisu stanovništva 1991. godine izjašnjavali kao Jugosloveni u osnovi pripadaju Srbima.

Niko od njih ne uzima u obzir podatak da su tokom rata 1992.-1995. godine na teritorijama Grada Sarajeva koje su bile pod kontrolom vlasti i Vojske Republike Srpske boravilo više od 5.000 Srba koji su protjerani sa područja Grada Sarajeva, Srednje Bosne i doline Neeretve koja su bila  pod civilnom i vojnom kontrolom vlasti i Vojske Republike Bosne i Hercegovine, i da su oni početkom 1996. godine po drugi put protjerani.

Analizirao sam dosta dostupnih izvora koji govore o ubijenim, nestalim, poginulim i umrlim Srbima sa područja, teritorije  bivšeg Grada Sarajeva (danas Kanton Sarajevo (sa Gradom Sarajevo) i Grad Istočno Sarajevo) i mislim da je od 1992. do 1995.godine ubijeno, nestalo i poginulo od 9.000 do 12.000 Srba. Do danas niko nam nije ponudio, objavio precizne podatke o ubijenim, nestalim i poginulim Srbima sa teritorije Grada Sarajeva, I zato ne mogu odgovorno komentarisati izjavu Miodraga Linte da je više od 8.000 Srba ubijeno, nestalo na teritoriji bivšeg Grada Sarajeva.

Radujem se, što će uskoro Republički centar za istraživanje rata, ratnih zločina i traženja nestalih lica iz Banja Luke, objaviti relevantne podatke o srpskim žrtvama, ubijenim, nestalim i poginulim u Gradu Sarajevu, i tako pokazati i dokazati da su priče, legende o 1.000 ili 12.000 ubijenih Srba, stvarno samo lažne priče i legende.

Danas i ovdje ću ukratko ponuditi moje stavove, moje argumente da se i Miodrag Linta, ovom izjavom u kojoj “ističe da je iz muslimanskog Sarajeva protjerenao više od 150.000 Srba …”, pridružio onima koji podržavaju I šire lažne priče, mitove o ratnoj i poratnoj sudbini Srba iz nekadašnjeg Grada Sarajeva, a posebno što mi nije jasno na koje društveno područje, teritoriju misli i u kom vremenskom periodu se desilo to protjerivanje Srba.

• Grad Sarajevo 1991. godine, (danas podjeljeni grad, Grad Sarajevo i Grad Istočno Sarajevo) imalo je oko 185.000 stanovnika koji su se izjašnjavali kao Srbi. Po popisu stanovništva iz 1991. godine u Gradu Sarajevu je bilo 157.526 građana koji su se izjašnjavali kao Srbi i 56.048 građana koji su se izjašnjavali kao Jugosloveni, po mojoj procjeni, više od pola su sa srpskim korijenima.
• Prije rata i na početku rata, april, maj 1996. godine, tada jedinstveni Grad Sarajevo napustilo je oko 50.000 građana srpske nacionalnosti.
• U toku rata, prvih godina na područjima podjeljenog Grada Sarajeva (Grad Sarajevo i Istočno Sarajevo) živjelo je oko 135.000 Srba.  U Gradu Sarajevu oko 55.000 Srba i u Istočnom Sarajevu oko 80.000 Srba koji su imali boravište na teritoriji Grada Sarajeva 1991. godine.
• U toku rata od 1992. -1995. godine, ubijeno, nestalo i poginulo je oko 12.000 Srba.
• Na kraju rata 1995. godine, prije reintegracije, prije egzodusa 1996. godine u Gradu Sarajevu, koji je tada bio podjeljen na Grad Sarajevo i na Grad Istočno Sarajevo bilo je po mojoj procjeni oko 105.000 Srba. Do ovog podatka sam došao tako što sam od broja 135.000 (koji označava broj Srba koji su bili tokom rata na teritoriji podjeljenog Grada Sarajeva), oduzeo broj 25.000, (20.000 Grad Sarajevo plus 5.000 Istočno Sarajevo) koji označava broj Srba koji sa nekadašnje područje Grada Sarajeva napustili tokom rata, i dobio sam broj 110.000. Od njega sam oduzeo i broj 12.000 ( koji označava broj ubijenih, nestalih i poginulih Srba, pa dobio broj 98.000 koji označava broj Srba starosjedilaca koji su prisutni na teritoriji bivšeg Grada Sarajevu na kraju 2015. godine. Njima sam dodao oko 5.000 Srba koji su se tokom rata doselili na područje koje je kontrolisala vlast i Vojska Republike Srpske jer su protjerani sa područja Federacije Bosne i Hercegovine koje je kontrolisala vlast i Armija Republike Bosne i Hercegovine, I tako sam došao do broja 105.000 Srba, koji su živjeli na području podjeljenog Grada Sarajeva krajem 1995. i početkom 1996. godine.
• U vrijeme reintegracije Sarajeva, januar-mart 1996. godine, po Dejtonskom mirovnom sporazumu područje Grada Sarajeva, koje je bilo pod kontrolom vlasti i Vojske Republike Srpske, tokom egzodusa srpskog naroda napustilo je je oko 43.000 Srba, starosjedilaca i protjeranih Srba. Na teritoriji reintegrisanog Grada Sarajeva ostalo je oko 35.000 Srba. Na području grada koje je po Dejtonskom mirovnom sporazumu imenovano kao Grad Istočno Sarajevo živjelo je tada oko 27.000 Srba.
• U vrijeme popisa stanovništva 2013. godine na područjima koja su nakad, 1992. godine pripadala Gradu Sarajevu: živjelo je oko 58.000 Srba (Srba i Srba Jugoslovena, koji su se izjašnjavali kao Ostali, a imali su prebivališe na toj teritoriji Grada Sarajeva 1991. godine.). Do podatka o 58.000 Srba došao sam tako što sam na osnovu podataka iz popisa stanovništva u Kantonu Sarajevu pronašao da je tada u njemu živjelo oko 13.300 Srba,  i ja sam tom podatku, po mojoj procjeni dodao i oko 5.000 iz reda Ostalih, koji su vjerovatno Srbi Jugosloveni, a to je sve skupa oko 18.000 Srba. Zatim sam na osnovu podataka iz popisa stanovništa za Grad Istočno Sarajevo utvrdio da je popisano oko 40.000 Srba ,(27.000  koji su na kraju rata, 1996. godine živjeli na teritoriji sadašnjeg Grada Istočno Sarajeva, i 13.000 koji su se tu doselili, sa područja Grada Sarajeva koji je u ratu bio pod kontrolom vlasti i Armije Republike Bosne I Hercegovine i dijelova Grada Sarajeva koji su bili u ratu pod kontrolom vlasti i Vojske Republike Srpske, od 1996. godine do popisa stanovništva 2013. godine. U ovoj analizi izostavljeno je stanovništvo opštine Sokolac oko 11.000, koje čini sastavni dio Grada Istočno Sarajevo i oko 10.000 Srba koji su doseli u Grad Istočno Sarajeva iz njemu gravitirajućih opština Republike Srpske.

Analizom svih meni dostupnih podataka koje sam analizirao, mogu slobodno i odgovorni zaključiti da je sa   teritorija predratnog Grada Sarajeva, kombinacijom protjerivanja ili njihovim dobrovoljnim odlaskom u vremenskom periodu od 1992. do 2013.godine, protjerano ili dobrovoljno otišlo oko 120.000 hiljada njegovih predratnih građana srpske nacionalnosti. (Pred sam rat u aprilu i maju 1992. godine oko 50.000; u toku rata 1992.-1995.godine oko 25.000; u periodu reintegracije Grada Sarajeva, egzodus Srba iz Sarajeva, januar-mart 1996.godine, oko 43.000.). U vrijeme pisanja ovog teksta nemam dovoljno podataka  dovoljno podataka da utvrdim: prvo, koliko je Srba protjerano, sa koje teritorije i u kom vremenskom periodu; i drugo, koliko se Srba dobrovoljno iselilo, sa koje teritorije  u kom vremenskom periodu.

Iz svega rečenog, činjenice govore da se ne može tvrditi da nije bilo etničkog čišćenja , protjerivanja Srba sa nekih gradskih teritorija, u nekom definisanom vremenskom razdoblju, ali nema ni osnove da se tvrdi da je iz Sarajeva, muslimanskog Sarajeva, koji su neprecizno određeni pojmovi, i bez podatka o vremenskom trajanju u kom se desilo etničko čišćenje, tvrditi da je protjerano od 150.000 do 200.000 Srba koji su imali boravište u Gradu Sarajevu 1991. godine.

Danas, novembra mjeseca 2020. godine izjavljujem i svjedočim da u Kantonu Sarajevo živi manje od 10.000 Srba, koji su 1992. godine, imali prebivalište u Gradu Sarajevu 1991.godine.

I da zaključim, Miodrag Linta se ovom svojom izjavom pridružio plejadi Srba a i drugih,  koji neprecizno govore o bitnim činjenicama o Srbima, koji su od 1992. do 2013. godine, živjeli ili žive na teritoriji jedinstvenog Grada Sarajeva, čija je teritorija 1996. podjeljena između Kantona Sarajevo (sa Gradom Sarajevo) i Grada Istočno Sarajevo.

Za njega koji je predsjednik Saveza Srba iz regiona, koji je do jučer bio i predsjednik Odbora za dijasporu i Srbe u regionu, a danas je član istog, bilo bi korisno da nas cio Odbor posjeti i upozna na licu mjesta sa podatcima koji govore o Srbima koji žive u Kantonu Sarajevu, Gradu Sarajevu i Gradu Istočno Sarajevo i da nas Srbe iz oba Sarajeva podrže, pomognu svim sredstvima, političkim, nacionalnim, moralnim i finansijskim da se organizujemo i osposobimo da se efikasno i efektivno borimo za srpske interese, jer  “Muslimanske vlasti, razne institucije, grupe i pojedinci 25 godina od završetka rata rade na zatiranju tragova viševjekovne srpske duhovnosti kulture u Sarajevu i pokušavaju da Srbe predstave ružnim, zlim I necivilizovanim narodom. Zbog toga je potrebno da se vodi aktivna borba protiv satanizacije Srba i bezočnih laži o njima a posebno borba za istinu o karakteru rata i zločinačkoj politici Alije Izetbegovića, stradanju Srba u Sarajevu, otimanju srpske imovine i uništavanju i preimenovanju svega što je srpsko i što su Srbi stvarali i gradili u prethodnih 500 godina.” U svoje ime i u ime Srba iz oba Sarajeva koje podržavaju ove stavove, iskreno i od srca zahvaljujem se Miodragu Linti na stavovima koje sam gore citirao.

U dokumentima Udruženja centar za društvena istraživanja, tranzicijsku pravdu i demokratiju – Istina I pravda, autor ovog teksta je predsjednik ovog udruženja, iz Istočnog Novog Sarajeva svi elementi, stavovi iz gore citirane Lintine izjave su i naši programski ciljevi, naša misija.

Ovom prilikom molim i druge srpske političare, intelektualce, biznismene i novinare iz Republike Srbije i Republike Srpske da poslije njihovih ovakvih i sličnih izjava, priča pređu sa riječi na djela i pomognu i permanentno pomažu institucije, nevladine organizacije i pojedince koji se bore protiv satanizacije i demonizacije Srba.