Dr ELSIE I AKADEMIK BUROVIĆ
Kanađanin dr Robert Elsie rođen je u Vankuvertu 29.VI.1950. i studirao na Universitetu British Colombia. Afirmirao se kao književnik, prevodilac, istoričar, interpretator i posebno kao albanolog. Na polju albanologije on je posebnu pažnju posvijetio albanskoj književnosti, umjetničkom stvaranju i to savremenom. Ne samo što je objavljivao antologije i istorije albanske književnosti, već se smjelo zauzeo i procjenjivanjem vrednosti i mjesta koje zauzimaju njeni pojedini književnici. Nastojavajući da bude što objektivniji, za života je objavio preko 70 knjiga. Albanci su mu preveli i objavili na svom jeziku sva djela gdje govori o njima. Koliko su verodostojni ti prevodi, ne možemo proveriti, ali se pouzdano zna da ovi Albanci, sve što im se ne sviđa, skidaju, pa da, tu i tamo, i ubaciju svoje riječi i priloge. Umro je 02.X.2017.
Svojim studijama on je od vremena privukao pažnju Albanaca. Tako, pojedinačno i čoporativno, sami od sebe i instruirani od albanskih vlasti, posebno od socijal-fašističke klike Envera Hodže, oni su nastojali da utiču na njega kako bi im odgovaralo njegovo mišljenje i pisanje, kako bi bilo po njihovom ukusu ono što piše. Činjenice su nesumnjive da im se odupirao, ali – tako veliko interesiranje Albanaca za ovo njegovo stvaranje – kao da ne govori sasvim u njegov prilog.
Sada se zna da su Albanci Albanije i dijaspore, misljeći za akademika, prof. dr Kaplana Burovića da je Albanac i njihove gore list, da su ga ne samo prihvatili kao svog književnika, već su ga i obožavali, ne samo kad je objavio roman IZDAJA (Tirana 1965), već i prije toga, još u njegovoj jugoslovenskoj periodi stvaranja, kada se sa poemom BOJANA (Dubrovnik 1952) afirmirao kao disidentni književnik Br. 1 Jugoslavije, Evrope i svijeta. Posebno se afirmirao u albanskoj periodi stvaranja, kada svojim djelima iz jugoslovenske periode stvaranja dodaje tri nova djela: disidentni roman IZDAJA, zbirku disidentnih pripovijedaka ODJEK KORABA i disidentnu novelu ZMIJA. Iako su sva ta djela iz jugoslovenskog života, Albanci Albanije su ih prihvatili kao aluziju na albanski život, pa su se usmeno i došaptavali: “Ovo što ovaj Kaplan prikazuje da se desilo u Jugoslaviji, desilo se i kod nas, pa se i dešava svakodnevno !” Tako je on od jugoslovenskog disidenta postao i albanski disident. Albanci su govorili i pisali da im je Kaplan eklipsirao i Kadarea, ljubimca i rođaka Envera Hodže. Proglašavaju ga za počasnog člana Akademije nauka i umjetnosti, pa i za potpresjednika te Akademije, dok roman IZDAJA proglašavaju za chef-d’oeuvre albanske proze svih vremena, pa i za JEVANĐELJE savremenog albanskog patriotizma. Jezik tog djela (geginski dijalekat) predlažu za službeni i književni jezik Albanije. Sve do dana njegovog hapšenja on je bio najdraži književnik Albanije i albanskog naroda, Albanije i njene dijaspore. Roman IZDAJA doživljava pet izdanja: treće izdanje u 100.000 primjeraka. Hiljadama primjeraka se ilegalno prebacuju na Kosmet, gdje se prekucava pisaćom mašinom i ide od ruke do ruke kao klandestina literatura.
U znak zahvalnosti, albanske vlasti mu zabijaju nož u leđa: Nema tog zločina i te svinjarije koju mu nisu učinili iza leđa, sve praveći se da su mu ideološki drugovi, da se bore i rade za narodnu vlast, za socijalizam. I presjedika Republike Hadži Leši su angažovali da mu zasljijepe oči i da ga policiski obrade, da ga navedu da ubije svoju suprugu i oboje djece, kako bi imali čime da optavdaju njegovo hapšenje, diskreditiranje i za fizičku likvidaciju.
Za svo vrijeme zatvora, preko dvije decenije, nisu mu dozvolili ni da vidi djecu, niti da sazna da li su mu živa. Sistematski su radili da ga fizički likvidiraju ili da ga poremete umom. Da više za njega niko ne pita, ni njegova djeca, razglasili su da je umro.
Kad je izašao iz tog stratišta, gdje su ga 10 puta na živo odrali u doslovnom smislu ove riječi, izjavi da Enver Hodža sa njegovom klikom na vrh vlasti i Partije, ne samo što nisu komunisti, već su i krvavi banditi, koji ne poštuju nikakve zakone, pravila i principe savremenog svijeta. Istovremeno izjavi da po nacionalnom porijeklu ne samo što nije Albanac, već i da se ne slaže sa njihovom falsifikovanom istorijom. Tada Albanci svih boja, na čelo sa Ramizom Alija, načelnik “komunističke” Partije Rada Albanije i presjednik Albanije, okomiše se odmah na njega lažima i falsifiatima, pretnjama i atentatima, što do sada nisu učinili ni sa kojom drugom ličnošću. Preko interneta raspisaše konkurs za junaka, koji će poći u Ženevi da ga ubije. Preko interneta mu opjevaše i opelo. Njihov mobing i sataniziranje ovog čovjeka je bez presedana u istoriji čovječanstva. Nezamisljiv. Izjaviše preko medija da mu više ne priznaju nijednu zaslugu, ni društvenu niti literarnu. Izbaciše ga iz svih školskih programa, iz svih antologija. Ne samo što mu negiraju autorstvo romana IZDAJA, već mržnja prema njemu ode dotle da izjaviše i preko medija: “Dobro je učinio Enver Hodža što ga uhapsio i živog odrao! Najveća greška Envera Hodže je što ga nije ubio !” Njegovo se ime briše i nikome ne dozvoljavaju da objavi ni jednu jedinun pozitivnu riječ za njega. Za psovke i uvrede, optužbe, pa i za one najbesmisljene, stranice svih medija su otvoreme. Agent UDB-e Bahri Brisku priznaje pismeno da je zajedno sa Kadareom intervenirao kod albanskih vlasti da se ime Kaplana izbaci iz školskog programa.
Nema ni najmanje sumnje da su ovi Albanci intervenirali i kod Dr. Elsija da mu izbriše ime i da ga i ne spominje u njegove studije. I pored toga on ga spominje u 6 svoja djela. Svugde samo pozitivno, pa i najpozitivnije. Evo da vam ih citiram:
1.- HISTORY OF ALBANIAN LITERATURE, volume I. Social Science Monographs, Boulder. Distributed by Columbia University Press, New York, 1995. Prevedeno i štampano na albanski jezik sa naslovom LEKSIKON I SHKRIMTARËVE SHQIPTARË: 1501-1990 (LEKSIKON ALBANSKIH KNJIŽEVNIKA). U ovom djelu dr Elsie govori najpohvalnije za Akademika Burovića i njegovo stvaranje. On ga smatra za jednog od glavnijih savremenih književnika albanske literature, pa i za glavnog rodonačelnika seriozne proze na Kosmetu: www.docstoc.com/docs/ 3387946/Histori-e-Letersise-Shqiptare. Konkretno, on piše: “Počeci seriozne proze na Kosovo mogu se datirati u periodi 1956-1960…Među glavnim proznim piscima ovog prvog pokolenja bili su Kaplan Resuli (r. 1934), poznat i kao Kapllan Kallushi…Kaplan Resuli učini gorku grešku što ode u Albaniju, gdje, poslije izvesnog vremena, videće sebe u zatvor”.
Je li moguće da dr Elsie nije zapazio da se ovaj Kaplan prethodno afirmirao kao jugoslovenski književnik, srpsko-crnogorski, pa da je kao disident dopao i jugoslovenskog zatvora ?! Ne verujemo !
2.– AN END AND A BEGINNING (JEDAN KRAJ I JEDAN POČETAK), Tirana-Priština 1995.- ogled o albanskoj književnosti i kulturi, štampan na engleskom jeziku i preveden na albanski. Opet piše najpohvalnije za stvarnje Akademika Burovića. U vezi antologije albanske književnosti Hasana Hasania, Dr Elsie kaže da među književnicima persekutiranih od Envera Hodže, Akademik Burović je među najvažnijim. Dok u vezi Ismaila Kadare i njegovih zločina kaže: “Bilal Xhaferri, who managed to flee to the United States, and KR (Kapllan Resuli), KT (Kasem Trebeshina), and AP (Arshi Pipa) all of whom spent long years in…”
3.– Romani shqiptar numron 500 tituj në 130 vjetorin e tij (Roman albanski broji 500 naslova na 130-toj godišnjici svojoj),- studija, objavljena na albanski jezik preko mnogih albanskih sajtova. Dr Elsie je unio tu i roman IZDAJA Ak. Burovića, ali sa pogrešnom godinom izdanja – 1966, umesto 1965. Treba znati da se u ovo vreme preko albanskih medija urlalo da taj roman nije napisao Akademik Burović, da ga napisala UDB-a i dala Kaplanu da se njime afirmiše u Albaniji, da se dokopa glave Envera Hodže i da Albaniju proglasi za sedmu republiku Jugoslavije. Kako se vidi iz ove studije, on se suprotstavlja Albancima, brani Kaplana i njegovo autorstvo.
4.- Lindja e prozës shqiptare në Kosovë (Rađanje albanske proze na Kosovo),- studija, objavljena preko mnogih albanskih sajtova. Evidentira Akademika Burovića pokraj Hivzi Sulejmani-a i Esata Mekuli kao jednog od glavnih književnika i najvažnijeg za rađanje albanke umjetničke proze na Kosovu. Ponavlja da je Kaplan učinio fatalnu grešku što je emigrirao u Albaniju. Ulogu crnogorskog književnika Čeda Vukovića i njegovog romana RUSTEMI ne spominje. Isto tako ni ulogu bosanskog književnika Ćamila Sijarića i njegovih djela, prevedena i objavljena sa srpskog jezika na albanki.
5.– Prozatorë të tjerë nga 1961 deri më sot (Drugi prozni pisci od 1961 do danas),- sajt SHQIPONJA.com, Govori i o Akademiku Buroviću, daje njegovu kratku biografiju.
6.- Trebeshina, prophet, na sajtu <elsie.de/pdf/articles/A1992Trebeshina>: “Among those who have emerged from the concentrations camps and internment since the fall of the dictatorship in 1989…who spent 46 years in prison and internment…Kapllan Resuli (b.1934), novelist, originally from Kosovo…”
Albanac Shaip Beqiri u svojoj studiji Historia e shqiptarëve është e rrethuar me tragjedi (Istorija Albanaca okružena je tragedijom), list ZERI, Priština, 29. juni 1991.), citira dr Elsi-a: “U dva teksta istorije albanske književnosti, sastavljeni od Akademije Nauka, od kojih drugi je sastavljen 1983. godine, ima mnogo nedostataka. Na primjer, u ovom iz godine ’83 možemo da kažemo da je samo jedna četvrtina teksta albanske litarature: nema književnost Kosova, polovina albanske književnosti i nimalo ona albanske dijaspore. I autori su pretstavljeni na falsificiran način. Ovo nije učinjeno samo sa današnjom periodom, već od početka. Jednom rečju, Istorija Albanske Književnosti godine 1983. je jedna laž i jedan zločin protiv albanske kulture. Ove riječi, koje su jedna jako teška optužba sa moje strane, ali mi se čini da će budućnost pokazati da imam pravo“.
Kako se jasno vidi, on priznaje Akademika Burovića kao albanskog književnika, i to kao istaknutog, vrlo važnog, koji je odigrao značajnu ulogu ne samo u kosovskoj književnosti, već i u albanskoj. Ali prelazi u ćutnji njegovu ulogu kao disidentni književnik, kao publicista (Borac protiv šovinizma i rasizma !) i kao istraživač, naučnik, balkanolog i albanolog. Posebno on prećutkuje borbu Akademika, u Jugoslaviji i u Albaniji za slobodu i demokratiju, u kojoj je odigrao i nastavlja da igra ulogu od prve ruke. Neosporna je istina da su se Albanci borili za slobodu i demokratiku i prije njegovog prispeća u Albaniju kao politički emigrant, ali su se do njega borili sa nacionalističkih pozicija. Akademik Burović je taj koji tom pokretu daje disidentni karakter, pa i dan-danas, dok Albanci nastojavaju da ubjede svijet da ne poznaju disidenciju, Akademik Burović je taj koji je brani i dokazuje da su i Albanci imali i imaju svoju disidenciju.
Iako sa puno nedostataka, i to značanih, ne samo iz biografije, već i iz stvaranja Akademika Burovića, stav dr Elsi-a prema njemu je pozitivan. On je odigrao značajnu ulogu u borbi protiv sataniziranja Akademika. Između ostalog, i ovaj njegov stav je primorao neke Albance da ga i oni uvuču u njihove istorije književnosti, pa i Akademiju nauka i umjetnosti Prištine, koja ga uvela u njenu enciklopediju KOSOVO, Priština 2012, priznajući mu i autorstvo romana IZDAJA.
Akademik, prof. dr Kaplan Burović je učinio i žrtvovao mnogo, neobično mnogo, za albanski narod, sa pozicija internacionalizma jednog konstruktivnog građanina Jugoslavije, dokazujući ovako da albanski narod nikada nije imao, nema i neće imati svog neprijateja kod Srbo-Crnogoraca. On se i borio rame uz rame sa Albancima za njihovu slobodu i demokratiju. Krajnje je vrijeme da Albanci prekinu sa njihovom monstruoznom nezahvalnošću, sa njihovim suludim proganjanjem i zlostavljanjem. Krajnje je vrijeme da mu se priznaju sve zasluge i da ga postave na mjesto koje mu po zaslugama pripada. Kad su feudo-buržuji Albanije priznali za nacionalnog heroja Srbina Skenderbega, nemaju zašto da radni narod Albanije ne prizna jugoslovenskog inernacionalistu za sve ono za što se afirmirao u Albaniji.
Sve dok se ne rehabilitira akademik, prof. dr Kaplan Burović, svaka riječ za demokratiziranje Albanije je hipokrizija.
Danilo DANČETOVIĆ
