АКАДЕМИК КАПЛАН БУРОВИЋ: Албанци нису Илири, документа, аргументи, чињенице и сведочанства

Pitanjem porekla Albanaca evo će dva veka što se naučnici sveta bave (ima pojedinaca koji pripadaju i ranijim vekovima!), a od početka svog nacionalnog preporoda (1878) bave se i sami Albanci, koji su, prirodno, posebno zainteresirani, pa i impenjirani za to.

Egejska seoba naroda, prema nemačkom akademiku, prof. dr V. Milojčiću (Jugosloven koji je živeo i radio u Zapadnu Nemačku), imala je tri uzastopna vala:

U prvom i drugom valu, vekovi XIII – XI pre naše ere, uzela su učešće grčka plemena, koja silaze iz Centralne Evrope i smeštaju se na Balkan, na obale Egejskog mora, Male Azije i Istočnog Mediterana, pa su svojim brodovima dospeli i do obala Severne Afrike, kao i do obala JužneI talije – Sicilije, tamaneći i asimilirajući Pelazge.

U trećem valu, vekovi IX-VIII p.n.e., uzela su učešće plemena poznata pod zajedničkim imenom Iliri, koja isto tako silaze iz Centralne Evrope i smeštaju se na Zapadni deo Balkana, konkretno: u Severo-istočnoj Italiji, Sloveniji, Hrvatskoj (duž obala Jadranskog mora, Dalmacija), u Bosni, Hercegovini, Crnoj Gori i u predelima današnje Severne i Srednje Albanije. Kako se zna, ova plemena su se često premeštala iz jedne oblasti u drugu, pa su tako prispela i do obala Lihnidnih jezera (Ohridsko i Prespansko) u Makedoniji, do obala reke Vardar, pa i do Morave, Dunava i Save.

Sa akademikom Milojčić složili su se svi naučnici sveta, izuzev albanskih ekstremnih nacionalista, koji – pretendiraju za sebe da su Iliri. Izuzetak čini prof. Aleks Buda (1911-1993), predsednik Akademije nauka Albanije, koji priznaje da su Iliri došli na Balkan iz Srednje i Severne Evrope, u kasna vremena, zajedno sa kulturom gvožđa.1)

Drugi Albanci pretendiraju da su Iliri došli na Balkan pre Grka, jer – pošto uvideše da ne mogu dokazati da su autohtoni, ni Pelazgi – hteli bi da budu bar prvi došljaci na Balkan, pre svakog drugog naroda. U toj kolotečini među Albancima (pa i među njihovim „akademicima“!) ima i takvih superkluga (pametnjakovića), koji i dan-danas pretendiraju da su Iliri i Pelazgi isti narod2), da su Iliri promenili svoj substrat i tako proizašli od Pelazga, kao Trojanci, Tračani (Dačani, Geti, Dardanci), Serboni, Sarmati, Andi, antički Makedonci, Etrurci, Latini, Kelti i dr., koji su to učinili bez promene substrata, iako – kako sam to izneo u jednoj drugoj studiji3) – svetski naučnici, pa i najveći albanski istoričari (sami oni!), već su javno i službeno priznali da Albanci sa Pelazgima nemaju nikakve veze.

Isto tako i Iliri sa Pelazgima nemaju nikakve veze. To su dva sasvim drukčija naroda, ma da su oba Indoevropljani, ali sa sasvim posebnim jezičnim karakteristikama. Dok je jezik Pelazga, koji su ušli na Balkan preko Male Azije i Mramornog mora, imao karakteristiku SATEM, ilirski je imao karakteristiku KENTUM. Jedan narod sa karakteristikom kentum, bez promene substrata ne može proizaći iz jednog jezika sa karakteristikom satem. I samo ovo je dovoljno da se obori pretendiranje Albanaca da su Iliri pelaškog porekla. Mi se nećemo baviti opširnije ovim problemom, pošto je naučno tretiran od drugih, koji su se složili sa pomenutim nemačkim Akademikom Milojčić, pa i sa austrijskim Akademikom Majer, koji nam je naučno dokazao da Albanci nemaju ništa zajedničkog sa Pelazgima.

Iliri su se smestili na Balkanu po ognjištima Pelazga i Grka, pa i Tračana – kako kaže Karl Paul (Carl Paul, 1839-1901), koje su proterali, tamanili ili i asimilirali, obična stvar u ta vremena sa svim narodima. Kasnije, kad će se ojačati grčki elemenat po primorskim gradovima Jadrana, izgrađenih od grčkih kolonista, Iliri će se podvrći grciziranju, koje je prekinuto invazijom Rimljana na obale Jadrana u II-I veku pre nove ere.

Prvi koji spominje Ilire je istoričar antičke Grčke Herodot (oko 490-425), poznat kao Otac istorije. Znači, u vreme Trojanskog rata (vek XI) Iliri nisu bili na Balkanu, jer – da su bili – spomenuli bi ih u nama svima poznate grčke epove ILIJADA i ODISEJA, kao što se spominju svi drugi narodi tog vremena. Nespominjanje Ilira je i jedan argumenat da oni nisu proizašli od Pelazga. Dardanci se spominju, što znači da ovi nisu Iliri.

Upola grcizirani, duž rimske okupacije, Iliri su se podložili romaniziranju i hrišćaniziranju, koje im dođe iz Rima sa rimskim konsulom Emilianus Paulus, poznat kasnije kao Sveti Pavle. Do kraja rimske periode Iliri su se romanizirali potpuno, za što je na poseban način doprinela crkva i hrišćanstvo, koje nisu tolerisale politeizam. Pošto Rimljani prihvatiše hrišćanstvo, ono je postalo snažna poluga za romaniziranje svih naroda Rimske imperije i učvršćivanje vlasti rimskih konsula i imperatora u pokorenim zemljama. Ovako, sa isključenjem Grka, romanizirali su se ne samo nepismeni Iliri, već i pismeni Etrurci, svi narodi Apeninskog poluostrva, narodi Iberskog poluostrva, Španci, Portugalci, zatim Francuzi (Gali), narodi Balkana, Albanoi, Tračani, Dačani, Rumuni, Vlasi, Dardanci, pa i dobar deo Grka.

Sve do početka grciziranja, Iliri su živeli u primitivnoj zajednici, ma da su tu i tamo i oni imali robove. Grciziranjem i, posebno romaniziranjem, raspala se njihova primitivna zajednica i plemensko ustrojstvo. Iz dana u dan u njihov život sve dublje i dublje prodiru robovlasnički elementi života i ustrojstva.

Kao primitivan narod, Iliri nikada nisu upotrebljavali njihov jezik u pisane stvari, pa ni na svom nadgrobnom kamenju. Opismenjeni Iliri upotrebljavali su isključivo ili grčki, ili latinski jezik i pismo, jer su se samo preko tih jezika kulturno uzdizali i sporazumevali. Tako da do danas nije otkriven nijedan tekst na ilirskom jeziku. Prema tome, ilirski se jezik ne poznaje. I pored toga, bazirajući se na neke reči, koje su sačuvane i stigle do naših dana posredstvom drugih jezika, nauka je konstatirala da je ilirski jezik bio tipa KENTUM.

U IV veku p.n.e. desila se tzv. Seoba Kelta. Ova je seoba potresla i Balkan, pa i predele današnje Srednje Albanije, gde su živeli Iliri. Većina Kelta se povukla sa Balkana i nastavila svoj put preko današnje Rumunije, Ukrajine, Rusije, prema Kavkazu i obalama Kaspiskog mora. Ali su tu i tamo, gde god su našli pogodne uslove za život, ostala pojedina plemena, bratstva. Tako su u Matu, pokrajina današnje Srednje Albanije, ostali delovi plemena Albanoi, više bratstava, o kojima sam pisao u mojoj studiji Ko su Albanoi?.

Duž vekova III-V naše ere Balkan su preplavili tzv. Varvari, Goti, Vizigoti, Ostrogoti, Gali, Sarmati, Alani, Markomani, Huni, Avari, koji ga opljačkase, spališe i opustošiše. Evo šta piše Sv. Jeronim iz Stridona Dalmacije, hroničar kraja IV veka:

 

„Ježim se kad pomišljam da prikažem razaranja našeg vremena. Ima više od 12 godina što krv teče kao reka: Goti, Sarmati, Alani, Markomani pustoše i pljačkaju Trakiju, Makedoniju, Dardaniju, Tesaliju, Akaju, Epir i svu Panoniju. Svuda nasilja, teror, svuda uzdasi, svuda strašna figura smrti. Za ovo svedok je Ilirija, svedok je Trakija, svedok je i mesto gde sam se rodio, gde se sve razori, sem neba i zemlje, drača i gustih šuma.„4)

 

Varvari nisu samo ubijali, već su odvodili i sa sobom, putevima njihovih pustošenja, desetinama i stotinama hiljada zarobljenika, sve pretvoreno u roblje, sve odvedeno sa Balkana. Sledstveno, posle ovih razaranja i pustošenja stanovništvo Balkana se mnogo-mnogo proredilo.

U ovo vreme počinju i Sloveni da prelaze Dunav. U početku sa Avarima, kao izvidne jedinice, koje su isto tako pustošile i pljačkale, a zatim su počeli da prelaze Dunav i sa porodicama, te više nisu pljačkali, već su se nastanjivali u opustošenim predelima, kao sedentarni zemljoradnici, koji više nisu mislili da se otuda udalje. Oni su se tu nastanjivali za stalno. Pozivani su za to i od vizantijskih imperatora, pošto su opustošeni predeli trebali da se ekonomski obnove, a granica na severu imperije da se brani od novih Varvara i pljačkaša. Oni koji nisu pozvani od imperatora, prelazili su Dunav samovoljno i snagom svog oružja osvajali teritorije i gradove, pa i takva utvrđenja kao što je bio Durrhachium (Drač, glavni današnji primorski grad Albanije). Godine 548. nove ere Sloveni, pradedovi današnjih Srbo-Crnogoraca i Makedonaca, snagom svog oružja osvojiše Durrhachium.

Naglašavam ovde da je jedan deo ovih Slovena stigao na Balkan vekovima pre, zajedno sa Pelazgima, koji su ušli na Balkan preko Male Azije. Kad su stigli na Balkan Iliri, Sloveni su se povukli na severu Dunava. Jedan deo ovih Slovena opstali su tu, na teritoriji današnje Rumunije i njih poznaje istorija sa imenom Andi. Drugi deo, sada i oni poznati sa imenom Serboni, nastavili su svoju seobu do Kavkaza, gde ih beleži Ptolomej u II veku naše ere. Negde u to vreme oni se vraćaju prema Srednjoj Evropi i, zajedno sa ostalim Slovenima, opet silaze na obale Dunava i, odavde, kako smo rekli, iznova ulaze na Balkan.

Ovi Sloveni, koji dolaze sa ruskih stepa, i pogotovo Dačani, koji se u II-III veku nove ere sele sa Balkana i nastanjuju se u današnjoj Rumuniji, izazvali su novu seobu Anda, koji prelaze Dunav i, u III veku naše ere, nastanjuju se u Trakiji, teritorija današnje Bugarske.

U kakvom su stanju našli Sloveni Kosovo, kad su se tu nastanili u V veku, eto što priznaju sami albanski istoričari:

 

„Godine 441, Atila, vođa Huna…osvoji, pograbi i poruši jedan veliki broj gradova Makedonije i Ilirije, i posebno u Dardaniji (= Kosovo). Vizantijski istoričar Prisk, koji je prošao po ovim oblastima sa jednom delegacijom, koja se upravila za na dvor Atile, kaže nam da je Dardanija pretvorena u nenastanjenu pustinju, koju su bile prekrile šume. Kuda god su prošli, Huni su pljačkali i odvodili sa sobom jedan veliki broj stanovništva kao ratne zarobljenike. Među ovim robovima, Prisk kaže da je video i Ilire sa obala mora“.5)

 

Neki albanski “naučnici”, pretendirajući da su Iliri i da su u odnosu na Slovene bili jako razvijeni, na jednom neuporedivo višem kulturnom stupnju, prave svakakva besmislena upoređenja i poniženja Slovena, posebno Srba. Englez Noel Malcolm, koji se povodi za njima piše:

 

“Prve opise za njih (Srbe) ostavili su nam vizantiski autori, koji nam ih opisuju kao divlje stanovništvo, više stočarsko negoli poljoprivredno, sa mnogo glavara, ali bez vrhovnog vođe. Za jedno plemensko stanovništvo, sa jednim prilično niskim stepenom materijalne kulture, prispeće na obale Dunava i njihov pogled prema jugu, može se uporediti sa jednim ogladnelim čovekom, koji oslanja svoje lice na izlog dućana pun prehranbenih artikala”.6)

 

Prethodne opise vizantijskih autora gospodin Malcolm izgleda nije ni video, jer i on vidi samo ono što se sviđa veliko-albanskim šovinistima i rasistima. Činjenica je neosporna da Sloveni nisu nasledili “procvetali” Balkan engleskog falsifikatora istorije Malcolm, već “nenastanjenu pustinju” vizantijskog istoričara Prisk. Jako proređeno stanovništvo Balkana Sloveni su asimilirali, izuzev Grka, Albano-a, Rumuna i Vlaha. Delimično su i njih asimilirali, ali ne sve. U predelima današnje Grčke, ne samo što nisu asimilirali Grke, već su Grci asimilirali Slovene, kao što su ih tu i tamo asimilirali i Rumuni, pa i Vlasi.

Posle VI veka Iliri se više ne spominju u nikakve napise. Poslednji ostaci Ilira pretopeni su sa Slovenima duž njihovog zajedničkog života.

U srednjem veku, po raznim napisima, srećemo opet ime Ilira i Ilirija, ali sada se tim imenima podrazumevaju Sloveni i Srbija, Makedonija, Crna Gora, Bosna i Hercegovina, Hrvatska.

U srednjem veku, upravo godine 1043., po prvi put u istoriji čovečanstva spominju se i Albanci-Šćipetari na teritoriji današnje Albanije, upravo u njenom srednjem delu, u poleđini grada Drač, kako se tada na srpskom jeziku zvao taj grad, poznat u antička doba pod imenom Epidamnus, zatim Durrhachium.

Te godine, 1043, pod komandom dračkog kneza Ðorđa Manijaka, jedna vojska od Normana, Bugara, Grka i Albanaca (arvanitai), krenula je preko Ohrida za Thesaloniqi (Solun) i otuda u pravcu Carigrada. Hroničar tog vremena, Michael Attaleiates, u jednom svom spisu spominje to i, uz to – Albance. Ana Komnen, koja je iz XI i XII veka, odredila je i granice tadašnje Albanije. Ona kaže da se u XI-XII veku Albanija prostirala u predelu između reke Crni Drim (na Istoku) i Jadranskog mora (na zapadu), i – na severu – do reke Drim, a na jugu do reke Škumbini. I Marino Barlecio (Barlezio, 1460-1512) kaže da se Epiroti (= Albanci) i Epir (Albanija) prostiru na sever do reke Drim, da preko Drima nema Albanaca, pošto tamo žive Iliri (= Sloveni). Skadar, od 910. godine naše ere i za 500 godina redom bio je prestonica Crne Gore i Srbije. Mi možemo slobodno verovati Barleciu, jer je tada živeo u Skadru, borio se rame uz rame sa Ilirima (Slovenima) za odbranu Skadra od turskog napada i, sve što piše, video je svojim očima. On je autor dobro poznatog dela DE OBSIDIONE SCODRENSI (OPSADA SKADRA), objavljeno na latinskom jeziku u Veneciji 1504. godine. Ovo nam kažu i ostali istoričari tog vremena, pa i takvi autori koje Albanci smatraju za svoje. Koliko za primer spomenuću biskupe Marin Bici i Petar Mazarek. Za obojicu Albanci pretendiraju da su njihovi, Albanci. Ovo nam u poslednje vreme reče i Englez Robert Elsije, poznat kao veliki prijatelj Albanaca. Evo kako se on konkreto izražava:

 

« U Srednjem veku nije bilo mnogo albanskog stanovništva po primorskim albanskim gradovima. Stanovnici Durresa (Drača) bili su pretežno Venecijanci, Grci, Jevreji i Sloveni. U Skadar su živeli Venecijanci i Sloveni, dok u Vlori Grci Vizantinci ».7)

 

Ne znajući oklen su stigli na Balkan Albanci, u početku naš Dalmatinac Tuberone Cervo (1455 – 1527), poznat kao istoričar, a zatim i norveški naučnik, istoričar i akademik, prof. dr Hans Tunman (Hans Erich Thunmann, 1746-1778), postaviše hipotezu o poreklu Albanaca od Pelazga, koju prihvatiše skoro svi, posebno August Šlaiher i Georg fon Han, dva najveća pelazgomana svih vremena, koje su nadmašili, razume se, samo albanski pelazgomani.

Svima dobro poznati austrijski akademik, prof. dr Gustav Majer, pošto je strogo naučnom analizom oborio hipotezu o poreklu Albanaca od Pelazga i – pošto je rekao da su Albanci bratski narod sa baltičko-slovenskim Litvancima – prvi je koji lansira novu hipotezu o Albancima. On je rekao da je albanski jezik nastavak jednog dijalekta ilirskog jezika8). A ovo znači da su i Albanci ili Iliri, ili sinovi Ilira. On je to samo rekao, pretpostavio. Apsolutno ničim nam to nije dokazao.

Zbog toga što su u to vreme Albanci bili slabo poznati, a o njihovom jeziku nisu postojale nikakve studije, kao i zato što su u to vreme naučna istraživanja o narodima bila podložena romantizmu, pretpostavka Gustava Majera (a pre njega imamo slovenskog istoričara T.Cervo i srpskog biskupa Petra Mazareka!) je prihvaćena kao OPINIO COMMUNIS i naučnici su se držali nje sve do početka XX veka. U istoriji albanologije su poznati kao veliki iliromani Leak, Hahn, Xylander, Miklošić, Meyer, Jokl, Pedersen, Krečmer, Cimohovski, pa i mnogi naši: Milan Šuflaj, Dimitar Tucović, Henrik Barić, Ljubo Bulatović-Ibrijski, Božidar Ferjančić, Momčilo Spremić, Bogoljub Hrabak, Mirko Bajraktarević, Živko Avramovski, Gojko Vukčević, Dragoslav Srejović, Borivoje Čović, Relja Novaković i dr. Među nealbancima, ovi poslednji, zajedno sa Hrvatom Antun Majer, moguće su poslednji Mohikanci te hipoteze. U toj romantičnoj, prednaučnoj fazi razvoja albanoloških studija, zbog nedostatka dokumenata i naučnih činjenica, svi su oni intuitivo pretpostavili da su Albanci genealoški sledbenici Ilira, pa i Pelazga. Neki nastavljaju da kažu to i dan-danas, štaviše i sa fanatičkim i najfundamentalističkim insistiranjem, ne uzimajući ni najmanje u obzir naučnu istinu! Za njih je albanski jezik upravni nastavak ilirskog jezika. Sledstveno, i Albanci su za njih upravni, genetički sledbenici Ilira.

Ponavljam: P r e t p o s t a v i l i ! Apsolutno niko od njih ničim to nije dokazao. Znači, imamo posla samo sa jednom najobičnijom pretpostavkom, sa jednom hipotezom, u čiji prilog nijedan od onih, koji su je lansirali ili prihvatili, ne samo što nije doneo nikakav naučni argumenat, već se nije ni pobrinuo za to. Ni za ilirsku, kamoli i za pelašku. Tako Franz Miklošić kaže: „današnji albanski jezik, koji mi smatramo za nastavak ilirskog jezika“9). Kao Miklošić, koji nam ne pretstavlja nikakav argumenat o ilirskom poreklu albanskog jezika, tako su postupili i svi ostali.

Pomenuti Albanac Aleks Buda kaže da Tunman i Han su „u romantičnoj fazi albanoloških studija…polazeći samo od formalnih jezičnih kriterija, uzimajući svaki stari indoevropski elemenat onomastike za ilirski i svaku staru karakteristiku predistorijske keramike Centralno-Istočne Evrope kao ilirsku, prešlo se u PANILIRIZAM, koji je vladao do 30-tih godina ovoga veka (XX,- KB). Pioniri panilirizma bili su arheolozi i filolozi G.Kossina, R.Much. C.Schuchhardt, J.Pokorny…Uticaji ovih koncepcija nisu nestali ni danas potpuno“.10)

Albanci su kasno sišli na polju nauke, pa i svoje albanologije. Među njima mislim da su prvi neki iz albanske dijaspore u Italiji, obrazovani po italijanskim školama, koji su bili pod uticajem pomenutih svetskih naučnika. Albanci Albanije, sve do njihovog nacionalnog preporoda, nisu ni nos privirili u albanologiji ni u kom pravcu. Oni su masovno bili nepismeni. Albanski akademik, prof. Dimitar Šuterići (Dhimitër Shuteriqi, 1915-2003), piše da su se u ta vremena pismeni Albanci brojali na prste jedne ruke. Ali, kad se opismeniše, posebno kad im postade jasno da je pelaška hipoteza naučno oborena i neodrživa, neprihvatljiva od svetskih naučnika11), oni se grčevito uhvatiše za ilirsko-albansku hipotezu, kao davljenik koji se hvata za slamku, ma da još uvek među njima tu i tamo srećemo i po kojeg Pelazga.

Prihvatanje ovih hipoteza od strane Albanaca odgovaralo je, prijalo je njihovim nacionalnim i nacionalističkim interesima i stremljenjima, aspiracijama. Albanski nacionalisti, ne samo što je srdačno prihvatiše, već – pretendirajući da je ona neosporno i dokazana – vihorili su je kao zastavu svojih pretenzija, pa je pretvoriše i u ubojno koplje za njihov nacionalni preporod i njihova pretendiranja na teritorije susednih naroda i država, koje smatraju dan-danas kao svoju prćiju, legitimno nasljedstvo „svojih“ pelaško-ilirskih pradedova.

Upravo zato su se oni upinjali i upinju se na nju i dan-danas. Oni su bili i jesu spremni da proglase za zakletog neprijatelja albanskog naroda svakoga ko i posumnja u tu hipotezu, da ga sataniziraju, pa i da ga ubiju. U jednoj drugoj studiji mi smo spomenuli kao takvog Albanca Mojkom Zeqo. Ovde ćemo spomenuti drugog Albanca, Albert Kotini, koji me proglasio za antialbanca zato što se ne slažem sa njihovom falsifikovanom istorijom, što se ne slažem sa njihovim pretendiranjem da su autohtoni, sledbenici Ilira, pa i Pelazga.12)

Kao iliromani istakli su se među Albancima akademici, prof. dr Ećrem Čabej (Eqrem Çabej, 1908-1980), dr Aleks Buda (1911-1993), prof. Šaban Demiraj (Shaban Demiraj), prof. dr Androkli Kostallari, Muzafer Korkuti, Muzafer Džadžiu (Myzafer Xhaxhiu), Zef Mirdita, Skender Rizaj, Ali Hadri, a u poslednje vreme – moguće kao njihov poslednji Mohikanac – i Ismail Kadare, pa i mnogi drugi, koji – kao ovaj poslednji – nemajući ni pojma o albanološkim problemima, stavljaju nam veliko-albansku politiku albanske feudo-buržuazije u prvi plan svojih „naučnih“ istraživanja i pretendiranja, stvar koju im je tražio njihov führer Enver Hodža, koji je i javno priznao da oni svoju politiku imaju u prvi plan i da – sledstveno – njihovoj nauci nedostaje naučna objektivnost.13)

Vremenom, novo pokolenje svetskih naučnika, otcepivši se od prednaučnih, intuitivnih i romantičnih stavova, koji su vladali u albanologiji do prvog frtalja XX veka, otkrili su takve naučne činjenice, na bazi kojih im rezultira da Albanci ne samo što nisu genealoški sledbenici Pelazga, već ni sledbenici Ilira. Tako oni ustaju protiv hipoteze o ilirskom poreklu Albanaca, iznoseći za to dokumenta, činjenice i svoje strogo naučne argumente. Među prvima su Adelung (Johann Christoph Adelung, 1732-1806)14) i Kopitar (Jernej Kopitar, 1780-1844)15). Samo što se ni oni nisu zauzeli i dokazivanjem svoje hipoteze o neilirskom poreklu albanskog jezika. Tako da zasluga početnika ove nove hipoteze pripada austrijskom arheologu Karl Paulu (Carl Paul), koji, u podršci hipoteze svojih prethodnika da albanski jezik nema veze sa ilirskim, donosi nam prvi naučni argumenat: KENTUM-SATEM, koji je i glavni argumenat, najvažniji16). Tezi Karla Paula da Albanci nisu Iliri dali su svoju svestranu podršku sa serioznim naučnim argumentima skoro svi naučnici vremena, među koje zaslužuju da se spominju: Hermann Hirt, Gustav Weigand, Vladimir Georgiev, I.I.Russu, Grigore Brânkuch, Hans Krahe (u delu ALTEN BALKANILYR, HAMER 74), J.Pokorny, Paul Kretschmer, V.Pârvan, S.Puškariu, jugoslovenski akademici prof. dr Henrik Barić, prof. dr Ivan Popović, prof. dr Kaplan Burović,  Makedonaci dr Risto Ivanovski, dr. Petar Popovski i puno drugih. Oni ne samo što se slažu sa tezom o neilirskom poreklu Albanaca, već svaki od njih, studirajući problem prudentno, sa naučnom akribijom, znači bez pristrasnosti i kojekakvih tendencija, pretstavili su nam i svoje argumente o tome, sasvim naučne, istorijske i jezične, zatim etnografske, foklorističke, antroponimiske i arheološke. Oni i njihovi sledbenici poređali su niz sasvim ubedlivih argumenata, kojima naučno i nedvosmisljeno dokazuju da Albanci ne samo što nemaju nikakve genealoške veze sa Pelazgima, već ni sa Ilirima.

Tako nemački akademik, prof. dr. Gustav Vajgand (G.Weigand, 1860 – 1930), linguista i balkanolog, posebno poznat kao istraživač rumunskog i aromunskog (vlaškog) jezika, pošto se zauzeo i studiranjem ostalih jezika Jugo-istočne Evrope, naročito albanskog i bugarskog, za što je preduzeo i putovanja u te zemlje, da bi se na licu mesta upoznao sa fenomenima i istinom, pretstavi svetu njegovih 12 argumenata17), kojima nam na sasvim naučan način i sasvim neoporecivo dokaza da Albanci nemaju ništa zajedničkog sa Ilirima. Otkrića akademika Vajganda pobudila su interesovanje za njegovu tezu mnogih svetskih naučnika, koji se sada aktivno i strogo naučno bave albanološkim problemima, među kojima ću spomenuti ovde nemačkog naučnika, akademika prof. dr Hermanna Hirta, koji – suprotstavlajući se Paulu Kretschmeru o ilirskom poreklu Albanaca i njihovog jezika – donosi nam 6 glavnih argumenata18) da Albanci sa Ilirima nemaju ništa zajedničkog; pa bugarskog naučnika, akademika prof. dr Vladimira Georgieva, koji ređa 15 argumernata o tome, pa i naš akademik svetskog glasa prof. dr Henrik Barić, koji pridodaje 4 novih argumenata, zatim rumunski naučnici – akademik prof. dr V.Pârvan i akademik prof. dr Sextil Puşkariu, pa i – kako se albanski predsednik Akademije nauka dr Aleks Buda izrazio – čitav jedan kvart drugih naučnika i akademika, profesora i doktora nauka, koji prihvatiše hipotezu Karla Paula i snažno su je podržali i podržavaju je svojim naučnim otkrićima, priloživši nove argumente o nepostojanju ma kakve veze između Ilira i Albanaca. Među njima – i ja, koji sam ova istraživanja započeo još 1955. godine kao student albanologije u Skoplju, pa ih nastavljam evo punih 50 godina. Bazirajući se na ono što su otkrili moji prethodnici i ono što sam lično otkrio, konstatirao i dodao, navodim ovih 15 argjumenata o nepostojanju ma kakve genealoške veze između Ilira i Albanaca:

 

1.– Argumenat KENTUM – SATEM.

2.– Antički toponimi Albanije.

3.– Broj pozajmica iz starogrčkog jezika.

4.– Put pozajmica iz latinskog jezika.

5.- Romanizacija.

6.– Pomorska i ribarska terminologija.

7.-Albanci se ne spominju u ranom srednjem veku na teritorijama gde aktuelno žive.

8.-Homo Georgicos.

9.- Slaganja albanskog jezika sa baltičko-slovenskim jezicima.

10.-Rumunsko-albanska slaganja.

11.-Nedostatak tragova starog dalmatskog uticaja.

12.– Keltski elementi kod Albanaca.

13.- Hrišćanstvo.

14.-Arheološki i drugi dokazi materijalne i duševne kulture albanskog naroda.

15.- Analiza ADN.

 

Da sada uzmemo u detaljnu naučnu analizu svaki argumenat posebno, da bismo videli o čemu je reč i u čemu je stvar:

 

1. 1.- Argumenat KENTUM – SATEM.

Autor ovog argumenta je pomenuti nemački naučnik, akademik prof. dr Karl Paul, ali ga obrazložio naučno drugi nemački naučnik, akademik, prof. dr Hermann Hirt, koji kaže: „Jezik Veneta, koji su prema Herodotu bili Iliri, bio je jedan KENTUM jezik. I od jezičnih ostataka ostalih Ilira izlazi da su oni imali jezik KENTUM“. U nastavku H.Hirt nam navodi, između ostalih, ime ilirskog vojskovodje Vescleves, ime Voltureks, ime plemena Agriañes ili Agrìai i dr. Polazeći od ovog argumenta, H.Hirt kaže da „albanski jezik sa ilirskim nema veze“. (Cit. delo, str. 179-188.)

Profesor Berlinskog univerziteta, Franc Bop (Bopp, 1791-1867), poznati nemački lingvista, glavni osnivač komparativne istorijske indoevropske lingvistike, studirao je i albanski jezik i, pošto je učinio manje više celovitu istorijsku analizu gramatičkoj strukturi i nekim leksičkim elementima albanskog jezika, definitivno je utvrdio da je taj jezik deo indoevropske jezične familije, gde zauzima jedno posebno mesto, kao zaseban jezik19). Kasnijim studijama, svi svetski naučnici, koliko za primer spominjemo Xylander-a20), Barić-a, pa i najpoznatiji albanolozi Albanije, nisu učinili ništa drugo, samo što su potvrdili konstatacije profesora Bopa.

Indoevropski jezici, duž njihovog istorijskog razvoja, evoluirali su sve više i više, odvajajući se i udaljujući se jedan od drugog. Ovaj razvoj, vremenom, doneo je takve promene u svim njihovim fonetičkim podsistemima i gramatičkoj strukturi, da su se oni korenito razlikovali jedan od drugog. Oslanjajući se na način kako su pojedini jezici reflektirali palatale, podeleni su u dve velike mnogo stare « dijalektalne » grupe, koje – prema vladajućem mišljenju – tu promenu palatala treba da su izvršile još u drugom milenijumu pre nove ere.21)

Ove dve stare jezične grupe su SATEM i KENTUM, nazvane ovako prema broju STO njihovih jezika. Priznali su ovo svi svetski naučnici, Pedersen, Krečmer, pa i Andre Martine (André Martinet), jedan od najvećih lingvista današnjice, strukturalist i osnivač funkcionalne lingvistike, profesor u L’Ecole pratique des hautes Etudes, a zatim i profesor na Sorboni: 10 godina je predavao i na Universitetu Kolumbija u Njujorku.22)

Glavna razlika između ove dve jezične grupe konsistira u načinu reflektiranja indoevropskih palatala k`, g` (= ћ, ђ). Evo da uporedimo nekoliko reči latinskog kentum jezika sa sanskritskim satem jezikom:

 

LATISKI : CENTUM « sto », COR / CORDIS « srce » ; -LINGUA « jezik », -AQUA « voda », AGÔ « činim » ,GENER « zet » i td.

SANSKRITSKI : SHATAM « sto », KRAVIS, KRAVYAM « meso », PANČA « pet » (<*PENQUE), YUGAM « jaram », RAJAS (= radžas) « mrak », JANU (džanu) « koleno » i dr.

 

U grupi SATEM jezika ulaze: indijski (sanskritski), persijski, armenski, tračanski, svi baltičko-slovenski jezici, ruski, srpski i albanski.

U grupi KENTUM jezika ulaze: latinski, etrurski, keltski, grčki, germanski jezici, tokarski, hetitski i ilirski.

Herman Hirt kaže: „Nastojanja nekih, da dokažu satem karakter mesapskog jezika, nisu neosporiva…Veneti i Mesapi pripadali su jednom jezičnom stablu. Njihovi jezici treba da se uključe u kentum jezike, sa kojima albanski jezik nema nikakve veze“.

Henrik Barić, koji podržava ovu podelu jezika, kaže :

«Arbanaški jezik je neosporno jezik grupe SATEM, u kojoj su indoevropski palatali zamenjeni sibilantima (v. § 4), uporedi arbanaški sorrë : lat. cornix ; arb. zorrë : lit. zarna, nem. garn. ».23)

Isto to kaže i Norbert Jokl, poznat kao najveći prijatelj albanskog naroda. Ponovili su to i albanski akademici prof. dr Ećrem Čabej, prof. Šaban Demiraj i svi drugi redom. Nema tog Albanca koji nije prihvatio ovu podelu i koji se nije složio sa satem karakteristikom albanskog jezika, izuzev onih Albanaca koji o ovom problemu nemaju pojma.

Kako vidite, ilirski i albanski jezik pripadaju sasvim različitim grupama jezika. Prvi je KENTUM, a drugi je SATEM.

Sledstveno, albanski kao satem jezik (stvar ova – ponavljamo – koju do danas nije niko porekao, pa ni sami Albanci !)24), ne može biti sin ilirskog jezika, koji je bio jezik kentum. A za posledicu – ni Albanci ne mogu biti sledbenici Ilira i ni kojeg drugog naroda sa jezičnom karakteristikom kentum, znači ni sledbenici Etruraca, ili zapadnih Pelazga i dr.

Iz jednog kentum jezika može proizaći samo jedan kentum jezik, kao što i iz jednog satem jezika može proizaći samo jedan satem jezik, izuzev slučajeva kad imamo promenu substrata, kao što je slučaj sa savremenim rumunskim jezikom, koji je nekada bio satem jezik, ali – pošto je promenio svoj substrat putem latinizacije – on danas nije više satem jezik, već kentum. Isti je slučaj i sa vlaškim jezikom. Albanski jezik nije pretrpeo promenu svog substrata, sa čime su saglasni svi naučnici sveta (pa i albanski!), bez izuzetka. Prema tome, albanski jezik, kao jedan satem jezik, ne može biti direktan nastavak ilirskog kentum jezika. On ne može biti ni njegov sin, niti bilo kakav derivat ilirskog jezika, kao što ni rumunski savremeni jezik nije više ni sin, niti derivat tračkog jezika.

Argumenat KENTUM-SATEM je jako važan i naučno nepobitan. On nam sasvim jasno i nedvosmisleno dokazuje da albanski jezik nije ni upravni nastavak ilirskog jezika – ilirski (kako pretendiraju Albanci: setite se samo Albanca Preljoc Margilaj, koji se upinje da su Iliri govorili albanski i da Albanci govore ilirski)25), ni sin ilirskog jezika, niti da je dijalekat, ili rezultat jednog prirodnog, normalnog razvoja. Ovaj argumenat isključuje svaku dalju diskusiju za ilirsko poreklo albanskog jezika i Albanaca, čineći to naučno nemogućim.

I pored toga, mi se za našu tezu, da Albanci nisu Iliri, ne oslanjamo isključivo na argumenat kentum-satem. Ali, i da nemamo drugih argumenata, i samo ovaj bi bio dovoljan. Očiglednost ovog argumenta je tako velika, da je i jedan od najvećih albanskih iliromana, pomenuti profesor Šaban Demiraj, izjavio: „I uistinu, kad bi bilo tačno jedno takvo pretendiranje (da je ilirski jezik bio kentum, a albanski da je satem!- KB), onda svaka dalja diskusija za ilirsko poreklo albanskog jezika teško da bi našla jedan siguran oslon »“.26)

Igrajući kartu velesila, koje su imale za cilj da upotrebe Albance kao topovsko meso za svoja osvajanja (za što su činili i čine sve da ih indoktriniraju iliromanijom!), neki „naučnici“ sveta, podržavajući kolonijalnu politiku svojih zemalja, a videći da ne mogu oboriti naučna otkrića Karla Paula i Hermana Hirta da je ilirski jezik kentum, suprotstaviše se argumentu kentum-satem, izmišljajući dva dijalekta ilirskog jezika: severni i južni. Po njima samo je severni dijalekat (Veneti) bio kentum, dok je južni – tobože – bio satem. Mnogi su od njih to činili i samo da bi se dodvorili albanskoj buržuaziji, za koju počast ili i za pseću kost.

Kako se zna, Albanci danas žive na prostorijama gde su nekada živeli južni Iliri.

I za ovu hipotezu se albanski „naučnici“ uhvatiše kao davljenik za slamku, posebno pomenuti Š.Demiraj, koji se izuzetno zauzeo ovim problemom. Kako rekosmo, on priznaje da je severni dijalekat ilirskog jezika bio kentum, ali nastavlja: « imajući u vidu poznatu činjenicu da je albanski jezik tipa SATEM. Ostaje da odredimo, u prvom redu, kakvog je tipa bio južno-ilirski jezik, SATEM ili KENTUM ? »,- kaže on27). Pa jezičkim kalamburima i žongliranjem učinio je sve da nam dokaže da je južni dijalekat ilirskog jezika tobože bio satem.

Rekao sam i kažem gospodinu Demiraj: „Etimološke prove ove vrste degradiraju ponekad u utančana žongliranja, ali uzaludna, sa fonetskim zakonima i sa korenima reči i indoevropskim sufiksima, koji gore spleću stvar, negoli što je raspleću“. Ove mu je reči rekao pre mene, od vremena, V.Besevliev, ali im g. Demiraj nije poklonio pažnju.

Hirt kaže: „podela ilirskog jezika u dva dijalekta (kentum i satem) je neosnovana“.

Jedan jezik ili je kentum, sa svim svojim dijalektima, ili satem. Ne može jedan te isti jezik (bilo i jedan dijalekat tog jezika!), da bude i kentum i satem. Ako je severni deo jezika (dijalekat) KENTUM, onda je i južni deo (dijalekat) KENTUM. I obratno. Kad bi bio, kako Š.Demiraj pretendira, severni kentum a južni satem, onda ovde ne bismo imali jedan te isti jezik, ne bismo imali ni dva dijalekta jednog te istog jezika, već bismo imali DVA JEZIKA. I to sasvim drugčija! Severnjaci se sa Južnjacima ne bi ni najmanje razumeli, kao što se ne razumeju aktuelno germanski (KENTUM) jezici sa slovenskim (SATEM) jezicima. Tako, ako bi severni kentum jezik (Veneta) bio ilirski, onda južni satem jezik (Labeata ili Taulanta) ne bi bio ilirski. Ovaj drugi bi trebao da bude jedan sasvim drugačiji jezik, bez ikakve veze sa prvim.

Jesu li Iliri bili dva različita naroda: severni Iliri i južni Iliri ? Kako se zna, južni Iliri nisu bili ništa drugo do plemena severnih Ilira, koja su, duž migracije, potisnuli jedan-drugog na jug.

Južni Iliri su i Mesapi. Njihova jezična karakteristika je kentum, a ne satem, kako bi trebalo da bude kad bi južni Iliri imali tu jezičnu karakteristiku.

Južni i severni Iliri bili su u blizini jedni drugih, na jednoj uskoj zoni jugo-zapadnog Balkana i u vremenskom aspektu neodelivi. Sloveni obala Atlanskog okeana sa Slovenima obala Tihog okeana su hiljadama kilometara daleko jedni od drugih i u aspektu vremena imaju skoro dve hiljade godina što su odeljeni. I pored ovoga, kako oni Atlanskog okeana, tako i oni Tihog okeana, imaju satem jezik.

Nastojanje prof. Demiraj da dokaže karakteristiku satem južno-ilirskog jezika je propalo, štaviše i smešno. Ono ima prosto politički karakter, ni najmanje naučni, što će pred svoju smrt priznati i njegov mecena Enver Hodža, izjavljujući – kako smo to već naglasili – da albanskoj nauci nedostaje naučna objektivnost. Godine 1972., na Prvoj Skupštini ilirskih studija u Tirani, poznati italijanski balkanolog, akademik, prof. dr Guliano Bonfante rekao mu je oči u oči:

 

“Trački (i dačanski) jezik bio je bez ijedne sumnje SATEM jezik…dok je ilirski (sa mesapskim) bio skoro sigurno KENTUM (Ovo je  moje mišljenje a i mišljenje pokojnog Krahe). Sada albanski jezik je bez sumnje substancialno jedan SATEM jezik, kako to pokazuju mnoge forme sasvim jasne…“28)

 

A to je jednog dana i sâm Š.Demiraj priznao, izjavljujući da su ilirski i albanski „dva jezika“.

Sledstveno, treba da prihvatimo naučna argumentiranja da su ilirski i albanski dva različita jezika i, kao posledica toga, da su Iliri i Albanci isto tako dva različita naroda.

KENTUM-SATEM je argumentum crucis, koji nedvosmisljeno obara ilirsku hipotezu. On isključuje svaku dalju diskusiju za ilirsko poreklo albanskog jezika i Albanaca, što – kako ćete videti u nastavku – prinuđen je da prizna i sâm predsednik Akademije nauka Albanije, koji se više i stručnije od ma kog drugog Albanca zauzeo upravo problemom ovog argumenta.

Da se zna i ovo: Albanski „naučnici“, „akademici“, pošto su videli nemogućnost, absurdnost njihovog pretendiranja da je samo severno-ilirski jezik Veneta bio kentum, dok južno-ilirski satem, izbrisali su Venete iz liste Ilira. Vidite za ovo njihov citirani ENCIKLOPEDISKI REČNIK, str. 394 i na kojoj god strani budete hteli. Idući im po voli, Englez Noel Malcolm izbacuje i Mesape iz liste Ilira.29) Vidi se jasno da oni pod svaku ceni hoće da izvedu Ilire sa SATEM karakteristikom. A tako se ne pravi nauka.

 

2. 2.- Antički toponimi Albanije.

Nijedan od poznatih antičkih toponima prostora, gde danas žive Albanci, nema etimologiju iz albanskog jezika. Svi su oni sa stranom, nealbanskom etimologijom, što su nam dokazali svetski naučnici, među kojima spominjeno nemačkog akademika, prof. dr Gustava Vajganda, koji se prvi bavio ovim problemom, zatim rumunski akademici prof. dr V.Pârvan i prof. dr S.Puškariu, pa pomenuti italijanski akademik Bonfante, pa bugarski akademik, prof. dr Vladimir Georgiev i drugi. Da su Albanci autohtoni, u najmanju ruku sledbenici Ilira, bar bi neki od poznatih antičkih toponima Prevalitanije bio sa albanskom etimologijom. I glavni grad Albanije – Tirana – ima grčku etimologiju.

Vajgand kaže:„Latinski toponimi Albanije nemaju onaj fonetski oblik, koji bi trebalo da imaju, da su Albanci živeli stalno na današnjim njihovim oblastima. Oni imaju oblik starog dalmatskog jezika.“30)

Da su Albanci živeli stalno u današnjoj Albaniji, onda nasleđena imena mesta od starih vremena treba da imaju fonetski razvoj albanskog jezika. Ona taj razvoj nemaju. Da bi dokazao ovu svoju tezu, Vajgand uzima u naučnu analizu nekoliko značajnih toponima Albanije, kao što su Tomor, Shkumbin, Durrës, Vlorë, Pojan, Devoll i dr.

 

« Da Albanci nisu živeli stalno u ovim oblastima,– kaže on,- vidi se otvoreno od imena mesta koja imaju slovenski karakter. Najviša planina Srednje Albanije ima ilirsko ime Tòmaros ili Tomàros. Fonetski ovaj toponim treba da bude na albanskom jeziku Tomër ili Tëmar. U albanskom jeziku nenaglašeni samoglasnici stare periode promenjeni su (razvili su se) u ë. U prvom slučaju Tòmaros, a je nenaglašeno, u drugom slučaju je o nenaglašeno. Umesto toga imamo slovenski fonetski oblik Tomor. Najveća reka Srednje Albanije je Shkumbini. Ona se u antička vremena zvala Genusus, zatim Vrego: u romanska vremena zvala se Hiscampa, Skampa. Zatim nam izlazi latinski oblik Scampinus, odakle je izašao slovenski oblik *Skompin, koji je sačuvan u italijaniziranom obliku Scompino, Skumbino. Od slovenskog Skompin došlo je alb. (gegsko) Shkumbini. Da je došlo iz starog ilirskog, trebalo bi da imamo reč Shkëmbë od Scampa, kao što imamo këmbë od camba. »

Toponim Durrës došao je od italijanskog Durazzo. Da je došao od Dyrrachium, Durachium, imali bismo oblik Dreq. Po Vajgandu it. Duràzzo>Durès, sa deplasiranjem akcenta unapred, postalo je Dùrës, pošto -as je jedan neobičan sufiks u albanskom jeziku, dok je -ës jedan običan.

Jedan značajan primer je današnje ime grada Aulona, koje je sačuvalo stari oblik u grčkom i italijanskom jeziku: Avlona (Ablona, Avellona, Aulona, godine 458). Ali na albanskom imamo Vlorë, što je moglo da postane samo posredstvom slovenskog, u kojemu, pošto je palo početno a-, postalo je Valona, što se desilo u vreme Velikog Simeona31), jer da su bili Albanci tu u VI i VII veku, kad su se pojavili Sloveni po prvi put u te krajeve, imali bismo oblik Valinë. Slovenski oblik Valona dao je italijanski oblik Valona, Lavellona, a u usta Albanaca Vëlonë, zatim Vëlorë. Da je bio toponim nasleđen od ilirskog jezika, trebao je da se promeni u Avlunë, Avlurë.

Isto tako i imena Pojan (Apollonia) i Dëvol (ilirski grad Dhboia) Vajgand izvodi od slovenskog Пoљaнa, odnosno ДЬвoл.

Sem ovih, kao primere, Vajgand donosi i mnoge druge toponime iz oblasti Skadra (Shkodër) i Berata (Tomorrica). Sve ove, izuzev malog broja, on ih izvodi iz slovenskog jezika.

 

Vajgand kaže: « Lingvisti, neke toponime Ilirije hteli bi da objasne posredstvom albanskog jezika, sa ciljem da dokažu da je ova zemlja bila mesto odaklen su izašli Albanci. Ovako reč DALMATIA i DELMATIA, kažu oni, je mesto ovaca, pošto se « ovca » na albanskom jeziku kaže « delme ». U ovom slučaju, da bi se verovala ova etimologija, sufiks -at treba da bude ilirski. Zna se da poreklo tog sufiksa nije nimalo albanski, jer je ušao u ovaj jezik u kasna vremena kao jedan uzajmljen sufiks iz latinskog jezika, kako ga nalazimo kod reči Malinati, Pulati, Kastrati, Bushati, i dr. Tada, istim tim pravom, treba da računamo ovde i reči Dalminium, Delminium, slovenski ДлЬмнo, srp. Думнo. Ali nijedan od gradova starine, koji su sačuvali njihova stara imena, a koji se nalaze na zemljištu gde se danas prostire albanski jezik, kao Skodra, Lissos, Ulkinion, Epikaria, Sarda, Aulon, ne može da izađe iz albanskog jezika, utoliko manje i imena reka Aous, Genusus, Apsus, Matia, Drilon…

Da se Albanija na severu Škumbina romanizirala, ovo vidimo kod imena mesta na latinskom jeziku, koja su se sačuvala do danas i nemaju ni oblik prostih albanskih reči, ni rumunskih, već imaju oblik starog dalmatskog jezika, koji je prestao da se dalje razvija zbog dolaska Slovena ».32)

 

Ovde Akademik Vajgand donosi za primer nekoliko toponima, kao Petrosa (jedno mesto ruševina u blizini Tirane), Valbona (jedna transverzalna dubrava Drima), Domni (jedno selo blizu grada Shkoder-Skadar), Patosa (u Malakastri), Surella (u okolini Tirane), Kupra, Oblika i dr. Etimologiju ovih toponima Vajgand ne izvodi iz albanskog jezika, ni iz rumunskog, već iz dalmatskog.

I imena planina Dormitor i Visitor, Vajgand ne izvodi iz rumunskog jezika (kako su verovali rumunski naučnici), već iz dalmatskog.

Mislim da Akademik Vajgand ima potpuno pravo. Ovo nam potkrepljuje činjenica da ni najobičnije latinske reči u albanskom jeziku nisu ušle neposredno, već posredstvom jednog drugog jezika, što ćemo videti u nastavku.

Profesora Vajganda su podržali i svi drugi svetski naučnici. Tako i pomenuti V.Georgiev, dokazujući da Albanci nemaju veze sa Ilirima. Između ostalog i on se oslanja na antičke toponime Albanije, od kojih nijedan ne nalazi sa albanskom etimologijom33). Konkretno on kaže:

 

1. a) Stari predrimski toponimi današnje Albanije, kao SHKODRA od SCODRA, TOMOR od TOMARUS, albanski ih jezik nije nasledio direktno iz predrimskih jezika (recimo ilirskog) te oblasti. Bazirajući se na svedočanstva istorijske fonetike albanskog jezika, ovi toponimi nisu bili u neprekidnoj upotrebi Albanaca, od predrimskog doba.

Da alb. oblik Shkodër (pa i Rogame) ne potiču od ilirskog jezika, složio se i N.Jokl, najveći strani iliroman, koji – kad se upoznao sa ovim činjenicama, digao je ruke od iliromanije, pa je štoviše izjavio da Albanci ne samo što nisu atohtoni, već su u njihove albanske prostorije – Mat – stigli jedno 3-4 veka posle nove ere.

1. b) Latinski toponimi Albanije ne pretstavljaju nam fonetski izgled albanskog jezika, već onaj latino-staro dalmatskog, koji se esencijalno razlikuje od rumunskog.

 

Ovo je albanskim naučnicima ponovio V.Georgiev i sred Tirane, godine 1972., sa svojim prikazom, koji je pročitao na njihovoj Skupštini ilirskih studija34). Na toj Skupštini i Profesor Buda je priznao prelaz mesne toponomastike u albanski jezik posred jednog slovenskog mediuma.35)

 

Slovenski karakter toponima Albanije dokazuje ne samo da Albanci nisu živeli od davnina tu, na tim prostorima, u njihovim današnjim oblastima Albanije, već da su oni u tim oblastima stigli posle Slovena, Srba, Makedonaca i Crnogoraca. Ovo nam kaže i A.M. Seliščev36) i mnogi drugi naučnici i istraživači albanološke istine.

 

3. 3.- Broj pozajmica iz starogrčkog jezika.

Svi jezici, bar ovi evropski, imaju pozajmica iz klasičnih jezika, starogrčkog i latinskog. I oni koji nikada nikakav fizički kontakt nisu imali sa nosiocima tih jezika. Razume se, utoliko pre i utoliko više oni narodi koji su imali i lični kontakt sa Grcima i Latinima, Rimljanima. Neki od ovih naroda, u kontaktu sa Rimljanima, toliko su pozajmili iz latinskog jezika da su latinizirali svoj jezik, kao što su konkretno Iliri, Tračani, Dačani, Dardanci, Rumuni, Vlasi, Francuzi, Španci, Portugalci.

Da su Albanci Iliri, ili da su bar bili na Balkanu za vreme rimske okupacije, sigurno bi se i oni latinizirali, kao i svi drugi narodi Balkana. Albanci ne samo što nisu latinizirali svoj jezik, već i pozajmica iz starogrčkog imaju sasvim malo u odnosu koliko bi trebalo da imaju da su sinovi Ilira, ili starosedeoci, iz vremena antičkih Grka i Rimljana. Vladimir Georgiev, koji se posebno bavio studiranjem pozajmica albanskog jezika iz grčkog i latinskog, kaže:

 

– Staro-grčki elemenat u albanskom jeziku je redak, dok novogrčki je nešto veći.

 

Sa ovime se od vremena složio i N.Jokl, kao i svi drugi.

Nasuprot, Albanac Demiraj pretendira da albanski jezik ima 21 reč iz starogrčkog jezika, računajući tu i reči koje nisu uzete iz starogrčkog, kao bretëk – bertkosë (srp. „žaba“), koja je u albanski jezik ušla iz rumunskog – „broatec“. Demiraj priznaje da albanski jezik nije uzeo te reči direktno iz starogrčkog, već indirektno, preko svoje „majke“ – ilirskog jezika, što sigurno nije istina, jer bi za to trebalo da Albanci budu sinovi Ilira.

Albanac Čabej i mistificira u vezi starogrčkih pozajmica. Svestan da ih je vrlo malo, u njegovim studijama on ih ne odvaja od vizantinizama i novo-grčkih pozajmica. Štaviše, uvodi u listi tih pozajmica i srbizam gështenjë (od srp. kesten). (ÇABEJ, Eqrem: STUDIME ETIMOLOGJIKE NË FUSHË TË SHQIPES, tom I, Tirana 1982, str. 129.)

U srpskom jeziku, koji nije imao direktan kontakt sa starogrčkim, ima više starogrčkih reči, negoli u albanskom jeziku. Starogrčke reči albanskog jezika, kao i srpskog, ušle su u ovim jezicima posredstvom. A ovo znači da Albanci, kao i Srbi, nisu autohtoni. Sa druge strane ovo znači da Albanci nisu ni Iliri.

 

4. 4.- Put pozajmica iz latinskog jezika.

Kad dva naroda žive jedan pored drugog, utoliko više kad žive i zajedno, nemaju potrebu za posrednika: prirodno je da jezične pozajmice prenose jedan drugome neposredno, direktno.

Svi naučnici sveta, koji su se seriozno bavili studiranjem latinskih pozajmica u albanskom jeziku, konstatirali su da one nisu ušle u taj jezik direktno, neposredno iz latinskog jezika, pa ni iz dalmatskog. Latinske reči albanski jezik ih ima posredstvom nekog drugog jezika. Ovim se problemom prvi bavio Gustav Vajgand, a za njim i Vladimir Georgiev, koji kaže da je najstariji sloj latinskih reči ušao u albanski jezik posredstvom staro-rumunskog, iz istočno-balkanskog latinskog jezika, a ne iz dalmatskog, ne iz zapadno-balkanskog latinskog jezika, kako bi trebalo da bude, kad bi Albanci bili sledbenici Ilira, ili bar starosedeoci, iz vremena rimske okupacije. Tako npr. staro-latinski caballum, rum. „cal“, alb. „kal“; staro-lat. cubitum, rum. „cot“, alb. „kut“, staro-lat. lucta, rum. „lupta“, arum. „lupta“, alb. „lufta“, i dr.

Posle rumunskog jezika mnoge je latinske reči preneo albanskom jeziku i jezik keltskog plemena Albanoi, koje će Albanci asimilirati u IX-X veku n.e. Upravo X vek i jeste poslednji stadij ulaza latinskih reči u albanski jezik. Od XI veka Albanci dolaze u doticaj sa Mlečanima i, preko njih, počinje infiltracija italijanskih reči.

Koliko za primer naglašavamo da latinsko kratko u, kako u rumunskom, tako i u albanskom jeziku, pa i u sardskom, dalo je u, što nije slučaj sa drugim romanskim jezicima, gde je obično dalo -o-, ili koji drugi samoglasnik. Uporedi lat. pullus, alb. pulë, rum. pui, ital. pollo; lat. avunculus, alb. ungj, rum. unchiu, fr. oncle i dr.

Dodajem ovo: činjenicu da i najobičnije latinske reči u albanskom jeziku nemaju onaj fonetski oblik koji bi trebale da imaju, kad bi Albanci bili genetski sledbenici Ilira, naročito da su i meštani, ili autohtoni, kako to oni pretendiraju, a ne došljaci, konstatirali su i istakli svi naučnici sveta, pa i najveći albanski lingvista svih vremena, poštovani akademik prof. dr Ećrem Čabej37), koji se posebno zauzeo ovim problemom.

Znači, latinske reči Albanci nisu uzeli direktno od Rimljana, već posredstvom jednog drugog jezika. A to, sa druge strane, znači da Albanci nisu nikada ni bili u direktnom dodiru sa Rimljanima, što opet znači da Albanci nisu bili u oblastima gde su danas, kada su tu bili Rimljani. A  I l i r i  s u  b i l i. Onda? Zar ovo ne znači da Albanci nisu ni autohtoni, niti Iliri?!

Da su Albanci sinovi Ilira, posebno i autohtoni, pozajmice iz latinskog jezika ne bi dospele kog njih preko jednog drugog jezika, pošto bi kao autohton narod bili u direktnoj vezi sa nosiocima tog jezika – Latinima. Posredstvo u latinskim pozajmicama svedoči nam da Albanci nisu imali fizičkog dodira sa Latinima, Rimljanima, što – sa druge strane – znači da nisu ni Iliri, niti autohtoni.

 

5. 5.- Romanizacija.

Kako smo već naglasili, na Balkanu, sem grčkog, svi drugi jezici su se romanizirali, pa i oni najvećih naroda, kao što su bili Iliri, Tračani, Dačani. Poznati rumunski naučnik I.I.Russu kaže da su se Iliri romanizirali „rano i na intenzivan način“38). I Albanac A.Buda priznaje: „ne može se negirati…masivni fenomen romanizacije u Iliriji“39). Na str. 61 on priznaje punu romanizaciju Južne Ilirije, teritorija koju nastanjuju danas Albanci.

Romanizirali su se i rumunski jezik, pa i vlaški, koji nisu bili baš u neposrednom kontaktu i tako teritorijalno bliski sa latinskim jezikom, koji nisu imali ni kulturne latinske centre kao Durrhachiun i Apolonija, kamoli ilirski jezik, koji je bio u neposrednom kontaktu sa latinskim, sasvim blizak teritorijalno i pod jakim uticajem kulturnih centara Durrhachium i Apolonija. Svi naučnici, koji su se bavili ovim problemom, jednoglasno su se složili u ovome.

Slažu se i Albanci da njihov jezik nije latiniziran, nije romaniziran.

Šta više, možemo dodati i ovo: rumunski jezik je počeo da se romanizira kad je završena romanizacija ilirskog.

Kako je moguće ovo, ako su ovi Albanci Iliri, pa – po njima – i stanovnici Durrhachiuma i Apolonije, koji su zračili romanizaciju i u vrletima Trakije (Planina Balkan) i u vrletima Dakije (Planine Karpati i Beskidi)?!

Neromanski karakter albanskog jezika neosporno je svedočanstvo da Albanci nisu Iliri i da, u vreme romaniziranja Balkana, oni nisu bili tu.

 

6. 6.- Pomorska i ribarska terminologija.

Kako se sa sigurnošću zna, Iliri su bili narod koji se bavio pomorstvom i ribarenjem. Prema tome, oni su sigurno imali i svoju bogatu pomorsko-ribarsku terminologiju, kao i svi drugi primorski narodi. Da su Albanci potomci Ilira i da su bar živeli od starine na obalama Jadranskog i Jonskog mora, gde aktuelno žive, i oni bi se bavili pomorstvom i ribarenjem, kao i svi drugi primorski narodi, pa bi imali i svoju pomorsko-ribarsku terminologiju, ili bar nasleđenu od svojih pretendiranih pradedova Ilira.

Činjenica je neosporna da Albanci nemaju svoju, kako oni kažu – „autohtonu“ pomorsko-ribarsku terminologiju. Ni elementarne pomorsko-ribarske reči, kao more (alb. “deti”) i brod (alb. “anija”), pa ni reči riba (alb. “peshku”) i mreža (alb. “mrezha”), nisu njihove. Sve navedene reči su tuđe.

Vajgand, koji se posebno bavio studiranjem pomorsko-ribarske terminologije albanskog jezika (za što je preduzeo i putovanje po Albaniji!), prvi je formulirao ovaj argumenat: Pomorska i ribarska terminologija albanskog jezika je stranog porekla, grčkog, venecijanskog, slovenskog ili turskog, ili je sasvim nova.40)

U nastavku on nam kaže:

 

« Kad sam za izvesno vreme boravio u Durrës (Drač) godine 1910., saznah da je turska vlada preselila tu ribare Anadolije da bi naučili Albance u poslovima ribarenja, jer meštani (Albanci) ne razumevahu ništa od ovog posla, dokaz ovaj koji svedoči da oni, Albanci, treba da su došli tu iz unutrašnjih oblasti, udaljenih od mora. A zna se da je Durrës od pamtiveka bio pomorska luka…U Elbasanu, koji se nalazi pored reke Skumbini, pun riba, pitao sam da nađem albanska imena riba, ali uzalud, jer sve ribe imađahu tuđa imena; samo reč pendkuq čuh, ali ovo je jedna nova albanska reč.

Reči plovidbe kao barkë, gjemi, anije, lundra, lopatë, vel, rrem, timon, direk, shirok, vapor i dr. su tuđje, a ne albanske…

Da su bili Albanci sledbenici Ilira i da su živeli uvek u Iliriji, pa i da su potisnuti na neki način sa obala mora od Rimljana i Grka, ništa drugo nego neke od najobičnijih reči plovidbe i riba, pokazale bi njihov prvi indogermanski koren, što se u albanskom jeziku ne zbiva. I opšte ime peshk = « riba » je sa latinskim korenom ».41)

 

Dodajem da Albanci dan-danas ne znaju ni upotrebu ribe, izuzev onih koji su to u poslednje vreme naučili živeći pored mora. U unutrašnjosti, po selima, posebno na Kosovu i Metohiji, u Zapadnoj Makedoniji, skoro niko od njih ne upotrebljava u svojoj kuhinji ribu, što znači da su Albanci došli u kontakt sa morem relativno kasno. Ovo nam najbolje dokazuje i REČNIK ULCINJSKOG IZGOVORA42), gde sam još 1954. godine prikupio sve albanske reči pomorske i ribarske terminologije tog grada, koji se od samih Albanaca smatra kao glavni centar « njihovog » pomorstva i ribarenja. Kako možete videti iz tog REČNIKA, albanska pomorska i ribarska terminologija je strana, uzajmljena od Slovena (Srba), Italijana-Venecijanaca, Grka, Arabljana i Turaka. Štaviše i apelativ levrek (srp. brancin), koji je grčki, uzajmili su ga od turaka. Ovu reč poznaju samo oni Albanci, koji žive pored mora. U unutrašnjosti dan-danas je ne poznaju ni intelektualci, pa ni oni koji se bave isključivo studiranjem albanskog jezika. Koliko za primer vidite kod albanskoh književnika Vedat Kokona, autora više dvojezičnih rečnika: francusko-albanskih i albansko-francuskih. Kao francuski ekvivalenat za alb. levrek on meće fr. bar43). Ako pogledate drugi njegov rečnik, videćete da je kao ekvivalenat fr. bar metnuo alb. qefull (srp. “cipal, skakavica, bojanka”)44). Skoro ovako se ponaša i sa svim drugim rečima pomorske i ribarske treminologije. A kad je on – lingvista – ovako poznaje, možete zamisliti kako je poznaju ostali. I elementarne reči pomorstva, kao što su prova broda (alb. bashi) i krma (alb. kiçi) oni ih mešaju i upotrebljavaju naopako. U njihovoj literaturi nema traga tema pomorstva i ribarenja. Prvi koji je u albansku literaturu uveo ovu temu je jedan Srbin, koji je pisao na albanski jezi.45)

Kao i svi drugi pomorci crnogorskog primorja, i Ulcinjani su imali za svog stićenika Svetog Nikolu. Nesvestan onoga što kaže, Maksut Hadžibrahimi, koji se svim mogućim sredstvima upinje da nas ubedi da je ulcinjsko pomorstvo bilo albansko, evo sto piše:

„U zaštiti voda i pomorstva bio je Sveti Nikola (Shënkolli). Običaji i sujeverja za Svetog Nikolu bila su mnogobrojna na obali Skadarskog jezera i na obali mora, upravo u selima Danje, selima na obali Bojane i Kira, kao i u obast Zadrime. Ovom svecu, hrišćanska vera bila je posvetila jedan određen dan: 6 decembar.

Na ovaj dan vernici su palili sveće u počast Svetoga Nikole, zaštitnika pomoraca i voda, i u njegovu čast su klali kurbane. Ovako, u gradu Skadar su klali petlove, dok u njegovim gorama (Malesiji) – klali su ovnove i, u nedostatku njega, i koji drugi brav. Toliko je rasprostranjen bio ovaj običaj, da starije osobe pričaju da tog dana i muslimanski pomorci, posebno u Ulcinju, palili su sveće“.46)

Ovo nam svedoči da su ovim muslimanima, po veri, bili hrišćani očevi, dedovi, ili pradedovi, i da oni to dobro pamte, jer musliman – koji ne čuva sećanje na svoje hrišćanske pretke – kao što se ne klanja Svetome Nikoli, ne pali mu ni sveću.

Evo i činjenice: Preci Baranina, Bušatlića, Buzuku, Briskovića, Ficića, Mandića, Resulbegovića, Tulića…..i mnogih drugih muslimana Ulcinja, dokumentirano je da su bili hrišćani. Neki od njih dan-danas imaju svoje rođake, koji su sačuvali hrišćansku veru, katoličku ili pravoslavnu, pa se i osećaju kao Sloveni, kao Crnogorci ili Srbi.

Svugde u svetu muslimanski pomorci imaju za svog zaštitnika Hazreti Nuha, kome su posvetili Dan ašure. Kult ovog zaštitnika doneli su u Ulcinj severno afrički gusari-pirati i sami Turci, pa su ga od njih nasledili i naši, ulcinjski muslimani, kao i sve drugo što ima islamski karakter.

U Ulcinju smo imali, pa imamo i dan-danas crkvu Svetoga Nikole, koji je glavni svetac svih pravoslavnih Ulcinjana od pamtiveka. Neku džamiju posvećenu Hazreti Nuhu niti smo imali, pa niti imamo. Crkve sa imenom Svetoga Nikole imamo i po selima Ulcinja (pa upravo i na obali Bojane!), dok se ime Hazreti Nuha ni tamo, po selima Ulcinja, ne poznaje.

Ulcinjski vlasnici-kapetani brodova dali su i svojim brodovima ime „Sveti Nikola“, dok među albanskim muslimanima, ne samo u Ulcinju, već i tamo, u Albaniji, do dana današnjeg niko nije nazvao svoj brod imenom Hazreti Nuha!

Što nam sve ovo svedoči?

Nedostatak pomorske i ribarske terminologije svedoči pre svega da Albanci nisu sledbenici Ilira, a zatim i da su na teritoriji, gde danas žive, na obali Jadrana i Jonskog mora, stigli kasno, pošto su nestali Iliri.

Sa Vajgandom su se složili svi svetski naučnici, među njima i pomenuti V.Georgiev, pa i N.Jokl. Samo se albanski „naučnici“ ne slažu sa nama, jer oni pretendiraju da imaju pomorsku i ribarsku terminologiju, i to – „autohtonu“. Koliko za primer spominjem vam albanskog „filologa“ Lirak Dodbibaj. I ovde, izuzetak čini Akademik Buda, koji priznaje nedostatak pomorske terminologije u albanskom jeziku.47)

 

7. 7.- Albanci se ne spominju u ranom srednjem veku na teritorijama gde aktuelno žive.

Gustav Vajgand kaže: „Albanci se ne spominju prije II veka posle Hrista, iako se sva njihova oblast spominje u mnoga dokumenta i u vezi sa stanovništvom. Da su se Albanci nalazili tamo od pre, nisu mogli ostati nespomenuti“.

 

Studije i dokumenta L. v. Thalloczy-a, « Acta et Diplomata », počinju u četvrtom veku naše ere i u petom – šestom postaju brojnija i ne graniče se samo sa obalom mora, već nam daju izveštaje i za unutrašnje današnje albanske oblasti. Godine 458. spominje se Scampa i Lychnidus; godine 519. saznajemo iz Scampe da Mitropolit tog mesta, kler i narod dočekali su sa upalenim svećama delegata Pape. Beleži se tu da se grad Scampa nalazi « in partibus Graeciarum », možda blizu današnjeg Elbasana (grad srednje Albanije). U nizu drugih dokumenata govori se o Latinima, među kojima se podrazumevaju i romanizirani Iliri, zatim o Grcima i Bugarima, ali nikad i nigde se ne spominju Albanci.

Iz tih dokumenata vidimo da su Sloveni 548. godine prodrli i u sâm grad Durrachium (Drač).

Na kraju Vajgand kaže da se prema Thalloczy-u, « Ill alb Forchungen » I, str. 126, albanski narod spominje po prvi puta 1042. godine od Michael-a Attaleiates-a. 1079. godine saznajemo da je, pod komandom dračkog kneza, jedna vojska od Normana, Bugara, Grka i Albanaca (arvanitai), krenula preko Ohrida za Thesaloniqi (Solun). Znači da samo od XI veka Albanci počinju da igraju nekakvu ulogu kao narod, a od XII veka i izvesnu političku ulogu.

I Henrik Barić se slaže sa njim. Prema njemu Albanci su stigli u današnjoj Albaniji kasno i neprimećeno.48)

Sve je tako. Treba samo ispraviti: u II veku naše ere ne spominju se Albanci (Šćipetari), već Albanoi (Kelti), koji nemaju u to vreme nikakve veze sa Albancima, jer su keltsko romanizirano pleme, koje će kasnije Albanci-Šćipetari asimilirati, zadržavajući njihovo etničko ime za svoje nacionalno ime. Ovaj smo problem, kako smo to već naglasili, tretirali detaljno u jednoj posebnoj studiji.

Činjenica da Albanci nisu živeli tu u stara vremena, u njihovim današnjim oblastima, dokazuje da oni nisu genetski sledbenici Ilira.

I Bugarin Vladimir Georgiev kaže: „Albanci se ne spominju pred XI vek, iako imena mesta i ličnosti iz svekolike oblasti Albanije spominju se u mnogim izvorima još od IV veka pa naovamo“.

Ovo je jedan agrumentum ex silentio, u vezi kojeg Sh.Demiraj pretendira: „U ovim okolnostima jeste ubedlivije da se prihvati tvrdnja Thunmann-a, koji – zbog nedostatka istorijskih podataka za jednu takvu seobu – izveo je zaključak da današnji Albanci treba da su sledbenici prastarih stanovnika njihovih oblasti, znači starih Ilira“.49)

Kako može biti ubedljivije pretendiranje Thunmann-a, kad se ono ne potkrepljuje ničim drugo, dok se ovaj argumenat negatora ilirskog porekla Albanaca potkrepljuje i sa toliko drugih argumentima, jedan snažniji od drugog?!

 

8. 8.- HOMOS GEORGICOS.

Evo još jedan očigledniji argumentum ex silentio!

Da ovi Albanci, današnji, njihovi pradedovi, nisu živeli na današnjim teritorijama sve do IX veka nove ere, svedoči nam i Agrarni zakon, tzv . HOMOS GEORGICOS, koji je kodificiran negde sredinom VIII veka n.e. Ovaj zakon sadrži običajno pravo vizantijsko-slovensko. Tu se spominju svi narodi Balkana, posebno oni Prevalitanije (kako se u ta vremena zvala teritorija današnje Albanije), ali ne i Albanci. Što znači ovo, ako ne da ovi Albanci tada nisu bili tu?! Ovo je jedan nepobitan dokumenat, koji negira autohtoniju Albanaca na teritoriji koju danas zapremaju. Istovremeno on pobija i svako pretendiranje da su ovi Albanci Iliri, pa i ma kakvi sledbenici Ilira.

Svi naučnici sveta su prihvatili ovaj Zakon kao nepobitan dokaz da Albanci nisu ni genealoški sledbenici Ilira, niti autohtoni na obale Jadranskog mora. Videći da se nema kud – nolens-volens – prihvatili su ovo i savremeni najveći albanolozi Albanije, akademici prof. dr Ećrem Čabej i prof. Šaban Demiraj50), o čemu ćemo podrobno govoriti u jednoj drugoj studiji.

 

9. 9.- Slaganja albanskog jezika sa baltičko-slovenskim jezicima.

Gustav Majer prvi i, za njim, svi drugi naučnici, koji su uporedili albanski jezik sa litvanskim baltičko-slovenskim, došli su do zaključka da je albanski jezik brat litvanskog. Tako, koliko za primer, spominjemo Norberta Jokl-ia, poznat kao nesumnjivi prijatelj albanskog naroda. On kaže da albanski jezik ima jakih sličnosti sa baltičko-slovenskim jezicima, kao i sa ungro-finskim jezicima51). Pa i Vl. Georgiev kaže da rečnik albanskog jezika, u aspektu brojnosti ima mnogo kontaktnih tačaka sa baltičko-slovenskim jezikom.

Posebno se ovim problemom zauzeo u poslednje vreme kanadski akademik, prof. dr Vladimir E. Orel, poznat kao linguista, koji je izvršio detaljnu i strogo naučnu analizu baltičko-slovenskim linguističkm relacijama sa albanskim jezikom, kako u oblasti fonetike i morfologie, tako i u oblasti leksika, etimologije.

I stvarno, sličnosti, ove jezične konkordance albanskog i litvanskog su zapanjujuće bliske i tako mnogobrojne da nam se neizbežno nameće misao da imamo posla sa jednim bratom litvanskog jezika.

Neosporna je činjenica da Litvanci nisu nikada bili na obale Jadranskog mora, kod Albanaca (!), ako pretpostavimo da su Albanci bili tamo pre nove ere, pa i prvih vekova nove ere. Onda treba da prihvatimo da su Albanci bili na obale Baltičkog mora, kod Litvanaca, i da su se oni tamo sreli, ako nisu i došli tu zajedno iz Azije.

Akademik Ećrem Čabej, prihvatajući da je albanski jezik brat litvanskog, pretendira da albanski apelativ balta (srp. „blato“) pa i hidronim Deti Baltik (srp. „Baltičko more“), koje imaju i Litvanci(!), potiču iz njihovog, albanskog jezika52). I drugi Albanac, pomenuti prof. dr Aleksandar Džuvani, slaže se sa ovim.

Sa ovime se slaže i drugi predsednik Akademije nauka Albanije prof. Šaban Demiraj, koji, oslanjajući se na konstatacije italijanskog naučnika Guliano Bonfante, doslovno piše:

 

“U slaganju albanskog jezika i sa baltičko-slovenskim jezicima, ono što pada mnogo u oči jeste način gradnje brojeva 11-19. Kako je istaknuto u I/5, u ovim jezicima, kao i u rumunskom, ovi složeni brojevi grade se dodajući između malog broja, koji se stavlja ispred, i broja deset jedan predlog (albanski mbi, letonski pad, slovenski na, rumunski spre)”. 53)

 

Na str. 27, poglavlje I, paragraf 5, Demiraj kaže: “ I u gradnji brojeva jedanaest do devetnaest u albanskom jeziku zapaža se…kao i u baltičko-slovenskim jezicima i u rumunskom (da albanski) dodaje jedan predlog (mbë > mbi) u sredini: një-mbë-dhjetë, dy-mbë-dhjetë, nënt-mbë-dhjetë i dr.”

Iz oblasti rečnika Š.Demiraj navodi mnoge reči, kojima pridajemo i mnoge reči iz ALBANIAN ETYMOLOGICAL DICTIONARY Akademika Orela, koliko samo da se dobije pretstava ove sličnosti:

 

Albanski – litvanski

 

acar – ašrus

ajkë – alkti

amull – mulve

arë – àra (letonski)

 

bal – balas, bàls (let.)

baltë – baltas

bli – blindis

boj – bëgti

botë – butìs

bredh – brendù

brez – briaunà

buj – bundù  

buzë – bude

 

cermë – sarma (let.)

citë – kietas

 

çars – skìrti

çjerr – sliriù

 

dak – dvekti

dangë – danga (let.)

dash – dausos

dell – gysla

derdh – dardeti

dikë – dykas

djal – dels (let.)

djeg – degù

dra – dradzi (let.)

dranga – drangan

dre – draudžiu, druvas (let.)

dregë – dìrginti

duaj – dùona

dhemb – žembiù

 

end – indas

err – aušrà

esh – ežys

et – alkti

 

fishkem – pùškas

flak – lekiù

flaškët – plokščias

fletë – lekiù   

fryj –sprugstu

 

galamsh, lamsh – lemesis (let.)

gardh – gardas

gdhij – diena  

ger – gauras

gërdhij – grendžiu

gërshas – giriù   

gledhë – glodus

gobellë – gaubti

grah – giriù

grave – griovà, grava (let.)

grerë, gremzë – šuršuo

grellë – gurklys

grih – griejù

grij – geriù

grimë – geriù  

grunë – žìrnis

grykë – griva

guall – galvà

gur – girià

 

gjaj – labas

gjak – sakai

gjalmë – iš-selpineti

gjashtë – galas

gjerë – jùosti

gjuhë – galsas

gjysmë – jumis (let.)

 

hale – skalà

harr – skiriù  

hime – skiemuo

hip – kùpti  

humb – skumbù

hurdhë – verdu   

hyj – ateivis

 

iki – eiki

imtë – isas

 

jargë – aržùs

jerm – erms (let.)

josh – jaudinti

ju – jus

 

kabisht – kabeti

kalesh – laiska

karmë – kerpù

karpë – karpa

kep – kapiù

ketër – kuokas  

këpurdhë – kèpurë

kërtyl – tulas  

kërrabë – kerù

kësen – kenkiù

kështallë – stalas

kollë – kosulys

korr – kasù

kreh – grebti

krimb – kìrmis

kripë – kraupùs  

kungull – kunkulas

kulpër – kìlpa

 

llënjës – slienas

llurbë – laure

llup – lùpti, lupt (let.)

 

la, lë – laîst (let.)

lag – liuga

landë – lenta

lapë – lapas  

latë – lopeta

leh – loju

lej – leisti

lerë – laure

lesh – laiškas

lëpushë – lapas

lig (i) – ligà

lilë – leilas

lind – leisti

lingë – linge

lopë – luops (let.)

loqe – liaukà  

lumak – lubà

lus – lugoti, lùndzu (let.)

lyp – liepiù

 

majë – mala (let.)

mal – malà

mat – matuju

meh, mef – maût (let.)

mëllenjë – melns (let.)

mërshë – mirti

mitë – mietas

mjedhër – medis

mjegull – miglà

mjekër – smakras

mjel – melžiu

modhull – mažùlis

mot – metas

motër – mote

murg – margas

 

natë – naktìs

ndes – dàkyti

ndulkem – tekliù

ndjek – tekù

ngrij – gliejù  

ngrydh – gružiu

ngrys – krauju

ngul – kùlti  

ngus – kauti

ngjis – gliejù

 

pellë – pèšti

pelq – pelce (let.)

pjalm – pelenai

pjerdh – pérdžiu

plak – pilkas

plas – platùs    

plish – pl(i)ušìs

plogësht – plokščias

purth – purvas   

 

qas – kečiù

qek – kaceti (let.)

qersë – kùrkt (let.)

qetë – šlaitas

qeth – kaisti

qipi – kaupos

qos – kliaudyti

qyl – kula

 

rjep – repti

rys – rauti

ryej – raundà

 

rrag – srùoga

rrek – reikà

rrime – varmas

rroj – roju

rryp – verpti

 

samë – šuo

sôr – sausas

sqaq – kekos

sutë – šùkos

sy – akì

 

shkas – skàsti

shosh – sijoju

shkas – skantu

shkrabë – skrebeti

shkul – keliù

shkund – skutù

shorr – seijù  

shpih – peikiù

shtagë – stega (let.)

shtalbër – stulbas

shtang – stengiu

shteg – staiga (let.)

shtoj – stoju

shtrohë – straja (let.)

 

tanë, tërë – tvinti, tvanas

tall – tylù

ter – tauras

teshë – tašyti

trashë – trašùs  

trys – truniù

 

thaj – sausas

thekë – šakà

thirr – širvas

thjermë – širmas  

thnegël – angis

 

ujk – vilkas

 

vang, vëng – vìngis

vdes – rekù

verzë – varle

vesh – ausis

vilas – su-valyti

vjehërr – šuras

vjel – valyti

vjerr – veriù

vjeshtë – su-valyti

vonë – vojus

 

zorrë – žarna

zot – viešpats

zverk – veriù

zvjerdh – veržiù



 

Citirane leksičke konkordance nisu jedine. Mene zabole ruka prepisujuć ih u ovom delu.

Neke litvanske reči, na prvi pogled, izgleda da nemaju nikakve veze sa albanskim rečima. Koliko za primer spominjemo rrag – srùoga, fryj – sprugstu i zot – viešpats. Ali, ako uporedimo litvanski ekvivalenat sa proto-albanskim oblikom *srauga – srùoga, *sprugnja – sprugstu i *w(i)tšpati – viešpats, videćemo da imamo posla sa istim rečima. Iz više razloga ne donosimo za svaku reč njen proto-albanski oblik, pa ni akcente i ekvivalenat na našem jeziku. Ko želi da vidi i ostale reči (zajedno sa proto-albanskim), pa i njihovo pisanje i značenje na engleskom jeziku, upućujem ih na delo Akademika Orela THE CONCISE HISTORICAL GRAMMAR OF ALBANIAN,- Leiden: Brill, 2000, pa i na njegov ALBANIAN ETYMOLOGICAL DICTIONARY,- Leiden : Brill, 1998.

Već su neki naučnici lansirali ideju da je albanski jezik slovenski. Pošto je bliskost dan-danas neosporna, sigurno je da je ona nekada, kada su Albanci živeli na obale Baltičkog mora,  pre skoro 2000 godina, bila mnogo veća. Ovo nam sugeriše da su sa Litvancima ne samo braća, već – moguće – i jedan te isti narod, čiji su se jezici, u toku vekova i sudara sa drugim jezicima, pozajmicama i uticajima, izmenili u toj meri da nam danas izgledaju kao dva zasebna jezika. Činjenica je da jezici oba ova naroda imaju zajednički karakter – SATEM.

Ovaj je argumenat, kako rekoh, otkriven i formuliran od G.Majera. Prihvaćen je od svih, pa – kako već naglasih – i od albanskih akademika prof. dr Čabeja i prof. dr Džuvani-a.

Ovim argumentom, ne samo što se dokazuje da Albanci nisu Iliri, već se dokazuje da oni nisu ni autohtoni.

 

10. 10.- Rumunsko-albanska slaganja.

Rumunsko-albanska slaganja su mnogobrojna i višestrana, višestruka. Ona se ne ograničavaju samo u leksiku, gramatici, već i u drugim oblicima i pojavama njihovog života. Ovo su priznali svi svetski naučnici, pa i veliki falsifikator istorije albanskog naroda i veliki prijatelj albanskih ekstremnih nacionalista Nöel Malcolm, koji doslovno kaže:

 

« Linguisti su od vremena bili svesni da albanski jezik sa rumunskim imaju mnoge zajedničke odlike, kako u problemima strukture i rečnika, tako i u frazeologiji ».54)

 

Ukratko možemo reći da su ove konkordance sledeće prirode:

1. a) Leksičke: neolatinske, latinske, tračanske.
2. b) Gramatičke.
3. c) Folklorističke.

č) Način pevanja pesama.

 

Gustav Vajgan kaže: „Rumunsko-albanske jezične veze nelatinskog porekla su tako duboke, da te primoravaju da priznaš da se albanski jezik mogao razviti samo u jednoj oblasti gde se razvio i rumunski jezik“.

A u vezi latinskih reči on nastavlja: „Latinski elementi albanskog i rumunskog jezika slični su međusobno na jedan sasvim vidliv način, da su mogli proizaći u istim kulturnim, teritorijalnim i jezičnim okolnostima“.

„Odugovlačio bih se mnogo,- nastavlja Vajgand,– ako bih spomenuo mnoge relacije albanskog jezika sa rumunskim, koje se tiču fonetike, sintakse, formiranja reči i govora…Kao dokaz – koji izgleda dovoljan – spomenuću ovde samo one reči koje imaju kratko latinsko akcentirano u. Romanski jezici kratko latinsko u obraćaju u o; samo sardski, albanski i rumunski jezik čuvaju staro u„.

Vajgand broji 38 latinskih reči, koje su, u albanskom i rumunskom jeziku, sačuvale u i imaju skoro istu formu i prononciranje između njih; na primer: lat. fundus, alb.fund, rum. fund; lat. puetus, alb. pus, rum. putc; lat. numerus, alb. numër, rum. numër;  lat. tufa, alb. tufë, rum. tufe; lat. angustus, alb. ngusht, rum. ngust; lat. avunculus, alb. ungj, rum. unchiu; lat. lucta, alb. luftë, rum. lupta i dr.

Evo i jedna druga lista rumunsko-albanskih leksičkih konkordaci:

 

 

abur – avull
alak – a-lak-er
Agal – ngadal
Amurg – a-murg
a-zuga – zhuga
baliga – balga
balta – balta
bara – bar
barza – bardha
basca – bashk
balan – bala ili balo
boare – bora, erë bore
brad – bredh
briu – brez
broasca – breshka
buk – byk
bukura – bukur
bunget – bunk
burta – barku
buza – buza
bufnita – buf
bulz – bulz
kaciula – kasula
kapusa – kepusha ili kërpusha
kaputa – kapuca, këpuca
karaban – karabishte
katun – katund
koc – kok
kodru – kodra
kopac – kopaç
kursa – kurtha
das – dash
deh – deh
don – don
droaie – droje
farima – therima
gard – gardh
gata – gati
galbeaza – gelbaza
gjimpe – gjemb
gjionte – gjuante
gjiuj – gjysh
grapa – grep
gresie – gërresë
groapa – gropa
grumaz – grumaz
grunz – grundë
gudura – gudulis
gusa – gusha
iazma – fantazma
leagan – legan
mal – mal
maces – mace
magar – gomar
mamaliga – mamaliga
markat – markat
matura – i matur, i pjekur
mieru – mjer
mire – mire
mistret – mistrec
miska – mika
mot – moti
mos – mosh
mugure – mu-gure
murg – murg
napirca – neperca
olog – ulok
pastra – paster
pastai pishtai – bishtai
pinza – pinca
rata rasa – rosa
rinza – renza
skapara – shkarpa
skrum – shkrum
skula – shkula
spin – shpin
sterp – shterp
stina – stina
strunga – shtrungoj
sumbull – sumbull
tap – cjap
vapaie – vapa
vatra – vatra
vatui vata – e vete
zara – zara
zar – zar
zgarda – zagar
zgiria – zhgara-vis
zgura – zgjyra



 

Neke od nevedenih reči su, u jednom ili drugom jeziku, iz srpskog, pa i iz turskog jezika.

Rumunski jezik je izvršio neobično veliki uticaj ne samo u albanskom leksiku, već i u fonetici, morfologiji i sintaksi, uopšte u strukturi, što znači u čitavom gramatičkom sistemu. Sujetni Albanci, svesni da falsifikuju istoriju svog jezika, kao što falsifikuju i istoriju svog naroda, odlučno i slepo poriču to.

Vajgand spominje i dela raznih naučnika, koji su pisali o jezičnim relacijama albanskog i rumunskog jezika i daje nam jedan veliki broj zajedničkih reči u albanskom i rumunskom leksiku, koje su, prema njemu, ušle iz predhodnice albanskog jezika (po njemu – iz tračanskog) u rumunski. On misli da su se ove jezične veze rodile ne u Iliriji, već u Trakiji, u jednoj teritoriji između Niša-Sofije i Skoplja, kako je to rekao pre njega W.Tomaschek, a zatim prihvatio bugarski naučnik V.Georgiev.

Ima istine u ovome, ali i neistine.

Oblast gde su stvorene rumunsko-albanske jezične veze nelatinskog porekla, onako kako nije mogla da bude Ilirija, nije mogla da bude ni Trakija, pomenuti trougao. Zašto? Da je bila Trakija, i albanski jezik bi pretrpeo ono što je pretrpeo rumuniski: romanizirao bi se.

Pa ipak ta zajednička teritorija je postojala. Gde? U današnjoj Rumuniji, tačnije u Transilvaniji. To se desilo u III veku naše ere, sve do kraja VII veka, kada su albanski stočari stigli tamo sa obala Baltičkog mora i tako došli u kontakt u početku sa Dačanima, a zatim i sa onima koji nam se nazvaše Rumunima, a koji su se upravo u III-IV veku fermentirali i prelazili sa tračko-dačkog (neromanskog!) jezika na njihov sadašnji romanizirani jezik. Sa ovom tezom, koju su pre mene lansirali rumunski naučnici, pomenuti V.Pârvan i S.Puškariu, složio se i najveći albanski naučnik svih vremena Ećrem Čabej: on jasno i glasno kaže da se albanski jezik formirao u Rumuniji – i to u VI veku naše ere. Pomenuti kanadski akademik V.Orel nam je to višestruko i dokazao, posebno njegovim delom THE CONCISE HISTORICAL GRAMMAR OF ALBANIAN,- Leiden: Brill, 2000.

Dodajem: da krajem VII veka nisu poveli sa sobom albanska plemena turansko-mongolski Bugari khana Asparuha, ona bi se ne samo romanizirala, već i rumunizirala. Albanski se jezik, naglašavam – zahvaljujući pomenutim Bugarima, za dlaku spasio rumunizacije.

Š.Demiraj pretendira da jezične rumunsko-albanske konkordance potiču od nekojeg starijeg jezika, „koji se govorio u oblasti Balkana pre dolaska Ilira, Tračana i drugih u ove predele“55). On sigurno aludira za Pelazge, pa nam na narednoj strani (105) govori i o „substratu pred-ilirskom u ilirskom jeziku“! Ali, kako smo to već rekli, ovi su Albanci sami priznali da sa Pelazgima nemaju nikakve veze. Na drugoj stranici (105) Š.Demiraj piše: „Ali teško da su ove konkordance tako stare…“ Sa druge strane, ovde (na str. 104) ovaj nam Š.Demiraj pretendira da su Iliri došli na Balkan, dok na jednom drugom mestu, koje smo citirali, on sa njegovim kolegama iz Akademije nauka nam rekoše da Iliri nisu došli od nikuda, da su oni proizašli od Pelazga, da su  a u t o h t o n i. U besomučnoj borbi protiv naučne istine, da bi pod svaku cenu prikazali Albance autohtonim i Ilirima, oni se na svaki korak spotiču i upadaju iz jedne kontradikcije u drugu. Posle ovoga, optužuju mene da sam kontradiktoran.

 

Vajgand kaže: „Albanski folklor ima sličnosti sa folklorom Rumuna, što ne srećemo u folkloru Srba i Bugara, koji žive između ova dva naroda….Zato je potrebno da se prizna da su ova dva naroda (Rumuni i Albanci) živeli zajedno od starih vremena, jer Sloveni nisu mogli biti posrednici ovog folklora“.

Nema sumnje da zajednički elementi u fokloru Albanaca i Rumuna svedoče nedvosmisleno da su ova dva naroda nekada živeli pod istim nebom i na istom tlu, zajedno.

 

Vajgand nastavlja: „I način pevanja pesama predstavlja uzajamne sličnosti kod oba ova naroda, Rumuna i Albanaca“.

U ovom poglavlju Vajgand iznosi činjenice iz kojih se vidi da albanske narodne pesme i rumunske liče jedne na druge i podudaraju se ne samo po melodiji, već i po načinu stavlanja strofa i reči.

Ali, sličnost u folkloru i zajednički način pevanja narodnih pesama, ako nam svedoči za očigledne doticaje Albanaca i Rumuna, ne dokazuje i zajedničko tračansko poreklo, već jak uticaj Rumuna na Albance, koji je u vekovima IV-VII bio tako snažan, da su se Albanci za dlaku spasili rumunizacije.

Prema Vladimiru Georgiev-u, koji se slaže sa Vajgandom, za ovo svedoče:

 

1. a) Neke fonetičke promene i mnoge zajedničke karakteristike u albanskom, rumunskom i dačkom jeziku.
2. b) Najstariji latinski elementi u albanskom jeziku potiču iz starog rumunskog jezika.
3. c) Slaganje albanskog i rumunskog jezika u tretiranju latinskih reči svedoči da se albanski jezik razvio duž vekova IV-VI u jednoj oblasti gde se rodio i savremeni rumunski jezik.

Ovime se složio i albanski akademik Čabej, i to u potpunosti. On priznaje da se i albanski jezik formirao upravo tamo, preko Dunava, na severu Balkanskog poluostrva i u isto vreme, ali dodaje i ovo: uzajamni odnosi rumunskog jezika sa albanskim nisu odnosi substrata, već a d s t r a t a.

č) U rumunskom jeziku ima oko 70 reči, koje imaju i njihov isti ekvivalenat u albanskom jeziku, ali koje – zbog njihovih fonetskih karakteristika – ne mogu biti u rumunskom jeziku pozajmice iz albanskog jezika. Ove reči dačkog substrata u rumunskom jeziku, kao i odgovarajuće reči u albanskom jeziku, po Georgievu su nasleđene reči tog, dačkog jezika.

Ovde sigurno da Georgiev nema pravo. U rumunskom jeziku one mogu biti nasleđene iz trako-dačkog substrata, ali ne i u albanskom jeziku, jer – kako to kaže i akademik Čabej – u albanskom jeziku nemamo posla sa ničijim substratom.

1. d) Fonetski sistem albanskog jezika pretstavlja dali razvoj dačko-mizijskog fonetskog sistema.

I ovde Georgiev nema pravo, jer u fonetskom sistemu albanskog jezika imamo posla sa uticajem rumunskog jezika, kako je to dokazao Vajgand, a ne sa nekim substratom dačko-mizijskim.

1. e) Iako je dačko-mizijski jezički materijal dosta malen, opet ima nekih sličnosti mnogo značajnih sa albanskim. Ovde Georgiev spominje, između ostalog, jednačenja AMALUSTA = alb. „i ambël“ (srp. „sladak“); VETESPIOS (ime jednog heroja) = alb. VETE i -ESP- od indoevropskog (H)EKKWO-S = alb. „kalë“ (srp. „konj“); ZERMI-ZERGA = alb. „zjermi/zjarmi“ (srp. „vatra/oganj“); KARPATES = alb. „karpë“ (srp. „stena“); MAL = alb. „mal“ (srp. „planina“); MANTIA = alb. „man“ (srp. „murva“); SKIARE = alb. „shqer“ (srp. „junica“); UENDENIS VINDENIS = alb. „vend“ (srp. „mesto“), i dr.

Pretposlednju shqer/çjer, Jokl-i vezuje sa tračkim „gjëmbaç“ = srp. „drača“.

Opet Georgiev nema pravo, jer sve ove reči albanski jezik je uzeo iz rumunskog, ili od ostataka tračkih, dako-mizijskih porodica i bratstava, koja su asimilirana od Albanaca po planinskim vrletima Transilvanije, pa i Trakije, gde su stigli krajem VII veka n.e. Tako nam ovi jezički rudimenti ne pokazuju poreklo Albanaca, već njihov itinerar kuda su prolazili od obala Baltičkog mora do obala Jadrana, što i sâm V.Georgiev priznaje, u tački 4/d, pišući da je albanski jezik bio neposredni sused baltičko-slovenskog jezika.

 

Rumunsko-albanska slaganja u leksiku, gramatici, folkloru i načinu pevanja pesama ne dokazuju nam samo itinerar kretanja albanskih plemena, njihov boravak u današnjoj Rumuniji, već samim time i da Albanci nemaju nikakve veze sa Ilirima, koji su u ta vremena bili na obali Jadrana, pa su u međuvremenu i nestali. Tako, kad su krajem VII veka n.e. ušli Albanci na Balkan, Ilira na Balkanu više nije bilo.

Prihvaćajući hipotezu K.Paula o tračanskom poreklu Albanaca, Vajgand kaže: „U albanskom jeziku ima reči tračanskog porekla“.

Za ovo on navodi neke tračanske reči, koje spominju starogrčki pisci, i upoređuje ih sa albanskim rečima, kojima se približavaju po formi i semantici. Tako spominje modhullë (rumunski mazare), man (uporedi mantia kod Tračana), amalusta (« kamomil »), koje upoređuje sa albanskim rečima modhullë, mand i i ambël/i ëmbël. Ovu poslednju daje sa rezervom.

Mišljenja sam da Vajgand ima pravo, ali reči tračanskog porekla u albanskom jeziku, pa ni zajednički život u Trakiji (u stvari – u Transilvaniji, Dakiji!) Albanaca sa Rumunima, ne svedoče tračansko poreklo albanskog naroda, kako misli on.

Pre svega Tračani su se svi romanizirali, apsolutno svi, i oni koji su živeli po planinskim vrletima, kao što su konkretno Aromuni, među Albancima tzv. Čobani, Kucovlasi, Vlasi, a kod nas Cincari i Vlasi.

Da su Albanci genealoški sledbenici Tračana, bili bi i oni romanizirani. Iz albanskog jezika se jasno vidi da nisu romanizirani.

Sa druge strane, kako se već zna, Albanci su živeli zajedno sa Rumunima, Aromunima i Bugarima, ne samo sa ovim današnjim, slovenskim, već i sa starim turano-mongolskim Bugarima khana Asparuha, koji su ih i uveli na Balkan u VII veku nove ere.

Živeći sa Rumunima i Aromunima u današnjoj Rumuniji (Transilvaniji), negde od III do VII veka n.e., sasvim lako i logično mogli su da uzmu od njih i koju tračansku reč.

Sem toga, pošto su krajem VII veka stigli na Balkan, Albanci su se smestili po vrletima Trakije, gde je moguće ostala koja tračanska porodica, pa i koje tračansko bratstvo, koje su Albanci asimilirali, uzimajući od njih, prirodno, i koju njihovu tračansku reč. Svi Albanci koji se danas prezivaju SKURA i ZIU nisu ništa drugo do albanizirani Aromuni. A za Aromune se zna da su tračanskog porekla.

Sem toga, ove tračanske reči, moguće i da nisu baš tračanske. Konkretno, albansku reč modhul, sa oblikom mažùlis, srećemo i kod Litvanaca, koji sigurno nisu tračanskog porekla. Akademik Orel pretendira da proto-albanski oblik te reči je bio *madzula.

Sledstveno, polazeći od nekih vrlo retkih reči tračanskog porekla, ne može se izvesti zaključak da su i sami Albanci tog porekla. Albanci imaju mnogo više srpskih i turskih reči, pa ipak nisu ni srpskog ni turskog porekla, ma da ima i takvih stranih (nesrpskih !) naučnika koji su ih proglasili i za Srbe.

 

Vajgand nastavlja: „Neka imena osoba i oblasti u Trakiji i u Dakiji objašnjavaju se posredstvom albanskog jezika“. Ovde Vajgand spominje ime dačkog vođe Decebalus (= Dakibal – alb. « balli i dakasve » – srp. « dački čelnik »), ime drugog čelnika tog naroda Burebista (alb. « burrë-bisht », srp. «čovek-rep »), Dardania (koja se upoređuje sa alb. « dardhë » – srp. « kruška »), Dacia maluenis (drugi deo ovog izraza on stavlja u vezi sa albaskim apelativom « mal » – srp. « planina »), (Maluense je bila kolonija stare Dakije); Drizupara, Bessapara, koje izvodi iz albanskog jezika: « driza » – srp. «žbunje » ; « besa » – srp. « vera, zadata reč », znači « grad žbunja » (Drizupara), i « grad Besa » (Bessapara). Treba znati da je postojalo jedno tračansko pleme koje se nazivalo Besse. Reči para A.Fick i V.Tomašek su dali značenje put, prolaz.

 

« Ali meni,- kaže Vajgand,- čini mi se da sa rečju para treba razumeti moguće i bardhë (srp. « beo »); znači Drizupara = Drizëbardha (srp. « belo žbunje »). Tako i Bessapara = Besbardha (srp. « bela besa »), ili mbara (srp. « srećna »), Drizëmbara, Besëmbara (srp. « srećno-žbunje, srećna-besa »)… »

 

Sem ovih Vajgand spominje i neka imena mesta u Dakiji, koja završavaju sa -deva, kao Burideva, Dakideva, Arkideva, Marodeva, Pulpudeva i dr. Drugi deo reči, deva, Vajgand sa Tomašekom upoređuju sa albanskim apelativom dhé (= « zemlja »), pošto sva ova mesta sa deva označavaju mesto, tvrđavu, grad. Znači Burideva = «dheu, vendi i burrave» (srp. « zemlja, mesto junaka »); Dakideva = « tvrđava, mesto Daka», i dr.

U Moesiji kažu da se nalazi i ime mesta Girideva, koje upoređuje sa albanskim Gurideva (= « mesto kamenja ») ili Gurrideva (= « qyteti gurrë, burimi», srp. «grad izvora»).

Ni Vajgand, ni Tomašek, niti Georgiev, nemaju pravo, jer nije istina da se lična imena i imena pokrajina u Trakiji i Dakiji objašnjavaju posredstvom albanskog jezika. Ovo je jedno prednaučno pretendiranje, koje je najbolje oboreno u slučaju toponima DARDANIJA, za koji je nauka već dokazala da ne potiče od « albanske » reči « dardhë » (srp. « kruška »), već od imena boga Dardanaca, zvani DARDANOS. Opširnije o ovome vidite moju studiju Dardanija, objavljena u mojoj knjizi STVARNOST I ALBANSKE ILUZIJE, Ženeva 2000.

I albanski akademik Čabej kaže: “Relativno novi karakter sibilanta kod besë i u drugim rečima, ne dozvoljava približavanje trač. Bessapara i Besus sa ovom rečju albanskog jezika, kako misli Weigand zajedno sa drugima“. (ČABEJ: STUDIME ETIMOLOGJIKE NË FUSHË TË SHQIPES, tom II, Tirana 1976, glas BESA, str. 206, kol. I.)

Za spoljašnje, formalne sličnosti, Akademik Čabej nastavlja :

 

« privučeni od sirene jednog formalnog akorda između jedne albanske reči i reči jednog drugog jezika, ne ispitujući koliko treba mesto i unutrašnje okolnosti svake od njih u dotičnom jeziku (neki) su uspostavili etimološka jednačenja, koja su često takva da se o njima ne može ni diskutirati. »

 

Tako i ime dačkog vođe Decebalus nema nikakve veze sa albanskim « ballë » – « čelo ». Isto tako Burebista sa alb. « burrë-bisht » – «čovek-rep »; Dacia maluenis sa alb. « mal » – « planina »; Drizupara sa alb. « qyteti i drizës » –  « grad žbunje », Bessapara sa alb. « qyteti i besve » – « grad Besa », itd. Za sva ova jednačenja vredi ono što kaže Akademik Čabej u gornjem citatu, ma da on to misli samo kad se upoređuje koja albanska reč sa stranom, a ne i kad se strana reč uporedi sa albanskom, jer ovo je princip današnje albanske « nauke »: poreći sve što im se ne sviđa, ne konvenira, bez obzira što je to istina, i prihvatiti sve što im se sviđa, što im konvenira, bez obzira što to može biti i gola laž.

Kako rekoh, hipotezu o tračanskom poreklu Albanaca lansirao je K.Paul. Od njega su je prihvatili i razvili dalje Hirt, Vajgand, Tomašek, H.Barić, I.Popović, I.I.Russu, V.Georgiev i dr.

Savremeni naučnici, posebno nemački naučnik, akademiki prof. dr Hans Krahe i jugoslovenski Kaplan Burović, odlučno su je odbili i dokazivali da Albanci ni sa Tračanima (ili dako-mizijskim jezikom Georgieva) nemaju nikakve veze. Sa njima se složio i posebno angažovao albanski naučnik, pomenuti Šaban Demiraj, koji kaže: „neka jednačenja između albanskog, ilirskog i tračanskog jezika, koja su se u najvećem delu istakla i od drugih naučnika pre i posle Jokl-ia, nisu rezistirala vremenu, ili su ostala ubedlivo neargumentirane hipoteze“.56)

 

11. 11.- Nedostatak tragova starog dalmatskog uticaja i prisustvo italijanskog uticaja.

Nedostatak tragova starog dalmatskog uticaja i prisustvo italijanskog uticaja, sledstveno venecijanskog, svedoči da su se pradedovi Albanca instalirali relativno kasno na obalama Jadrana,- kaže Vajgand i dokazuje nam to strogo naučno.

I ne samo on. I drugi naučnici, koji su se zauzeli ovim problemom, došli su do istog zaključka. Koliko za primer navodim dobro poznatog Vladimira Georgieva.

Kako se već zna, sva se morska obala Ilirije romanizirala. Dalmati su bili ilirsko pleme, koje se romaniziralo među prvima. Tada, kad bi Albanci bili sledbenici Ilira, trebalo bi da latinske reči albanskog jezika, iz vremena kad se dalmatski jezik latinizirao, imaju karakter starog dalmatskog jezika. Od ovoga nema ništa u albanskom jeziku. Akademik Vajgand donosi kao primer nekoliko latinskih reči, koje su ušle u albanski i dalmatski jezik i razvile su se paralelno i nezavisno.

Akademik Vajgand ima pravo. Da su Albanci meštani, štoviše autohtoni, a naročito da su i genealoški sledbenici Ilira, stari dalmatski jezik treba da je vršio svoj uticaj na albanski jezik pre i više od ma kojeg drugog jezika. Dalmacija se tada prostirala do ušća reke Mat, ako ne i niže, prema Durrhachiumu.

Nedostatak ovog uticaja svedoči da Albanci nisu ni autohtoni ni genealoški sledbenici Ilira.

 

12. 12.- Keltski elementi kod Albanaca.

Kod Albanaca imamo puno keltskih elemenata. Ne samo u jeziku, već i u fokloru, u etnografiji, običajima, nošnji, pa i u antroponimiji. Kako smo to u jednoj drugoj studiji analizirali detaljno (Ko su Albanoi?) ovi elementi su prešli kod njih od keltskog plemena Albanoi, koje su Albanci asimilirali po dolašku u Mat, oblast Prevalitanije, današnje Albanije.

Egzistenciju keltskih reči, izoglosa, u albanskom jeziku, prvi je konstatirao albanski naucnik Vinçenc Dorsa, koji se za to oslanja na Gottfried-a Wilhelm Leibniz-a (1646-1716), koji doslovno kaže:

 

“Da su Iliri (Sloveni) i Kelti pozajmili svoje jezične elemente albanskom jeziku, ovo su već istakli na isti način linguisti”.57)

 

Videći da su keltske reči neosporna činjenica albanskog jezika, priznao ih je i pomenuti albanski filolog E.Čabej, koji se tim problemom i njihovom analizom posebno bavio58).

One nisu malo. Ovde treba tražiti i etimologiju onih reči albanskog jezika, koje su dan-danas ostale bez objašnjenja. Sem toga, i jedan dobar deo latinskih reči, koje – kako se sada zna – Albanci ih imaju posredstvom jednog drugog jezika, a ne upravno od latinskog jezika, kako bi trebali da ih imaju, da su živeli tu, u Prevalitaniji, u Albaniji, za vreme rimljanske uprave, sigurno su ušle u njihov jezik posredstvom Albanoa.

I samo srednjevekovno etničko ime Albanaca – ARBËN / ARBËR jeste keltsko. Po tom imenu – ALBANCI-ALBANEZI – dan-danas ih ceo svet naziva. U XVIII veku, pošto su se većina muslimanizirali, oni će napustiti to ime i počeće da se nazivaju SHQYPTARË = „sinovi orla“, pod uticajem muslimanizma i turskih okupatora: koji su se na svom jeziku nazivali isto tako –  OSMANLIJE = „sinovi orla“. Kako se zna, Turci su učinili sve da sve narode svoje imperije potčine osmanizaciji. A Albancima je to prijalo. Posebno muslimanima, koji od “musliman jam elhamdyrilah!” (= musliman sam hvala bogu!), pređoše na “tyrk jam elhambyrilah!” (= Turčin sam hvala bogu!), pa tako i od “osmanli jam” (= Osmalnija sam – sin orla), pređoše na “shqyptar jam” (= Šćipetar sam – sin orla).

Henrik Barić kaže da su staro ime ARBËN/ARBËR pradedovi Albanaca uzeli od starih stanovnika njihovih novih oblasti, koji, sa svoje strane, ime ALBAN su nasledili „od starog stanovništva neindoevropskog“, koje je tu živelo pre dolaska Albanaca59), čime se ja (u mojoj citiranoj studiji „Ko su Albanoi?“) nisam složio, za što sam naveo i moje argumente.

Šaban Demiraj je prinuđen da prizna:

 

„Što se tiče pretpostavke da su pradedovi Albanaca uzeli rano etničko ime posle njihove seobe u nove oblasti (znači pošto su stigli u današnjoj Albaniji!- KB), gde su došli i nastanili se, treba imati predoči da jedna takva pojava nije nemoguća“.60)

 

On nastavlja da nam daje kao istorijske primere današnje Bugare, koji su slovenizirali u Donjoj Meziji turano-mogolske Bugare khana Asparuha, pa – iako su asimilirani od tamošnjih Slovena – dali su ovima svoje etničko ime. Zatim spominje istu pojavu romaniziranog stanovništva Galije (današnja Francuska), koje je uzelo ime nemačkog plemena Franake, koji stigoše i smestiše se u Galiji oko V veka naše ere. Mi možemo dodati i imena drugih naroda, ali nemamo zašto da se ovime odugovlačimo, jer smo o tome već pisali drugde.

Asimilirajući keltske Albane antike, Albanci-Šćipetari su uzeli od njih i neke antropološke karakteristike, stvar ova koja treba da postane objekat jedne posebne studije.

Uzeli su i običaje, što ističe njihov engleski prijatelj Nöel Malcolm: “u Škotskoj – krađa tuđe stoke smatrala se prije svega kao junaštvo, a ne zločin”61). Dan-danas kod Albanaca Srednje Albanije, posebno u Mirditi i Lumi, a na Jugu kod Toska, tu krađu smatraju za junaštvo. U nastavku N.Malcolm kaže da “ovo nije jedina sličnost između Severne Albanije i “Severne Britanije””. On sigurno misli na tzv. xhubleta, poznata nošnja žena Severne Albanije, koja je neosporno keltska.

Ovi keltski elementi su učinili Georga Bajrona, poznatog engleskog pesnika, da pomisli da su Albanci keltskog porekla, Skotlanđani, iz njegovog Albiona, te se tako lepo izrazio ne samo za njihovu nošnju, već i za njih.

I dok kod Albanaca imamo keltskih elemenata, ilirskim elementima nema ni traga, što je još od vremena konstatirao izvrsni poznavalac Albanaca, nemački akademik, prof. dr Gustav Vajgand.62)

Keltski elementi kod Albanaca, sa jedne strane, i evidentno mankanje ilirskih elemenata, sa druge strane, svedoče nam da pleme ALBANOI, za koje Albanci pretendiraju da je ilirsko i da su oni njihovi genealoški sledbenici, nema veze sa Ilirima.

Asimiliranje Albanoa od Šćipetara (Albanaca) je činjenica, kao što je činjenica da i Albanoi nisu Iliri. Da su Iliri, oni ne bi čekali IX-X vek n.e. da ih asimiliraju Albanci, već bi vremenom bili asimilirani od Slovena i Vlaha, kao i svi drugi Iliri. U II veku n.e., kad su Albanci bili na obale Baltičkog mora, keltski Albanoi su odigrali izvesnu ulogu, gradeći svoj grad Albanopolis, kome kod Albanaca – kao toponim – nema ni traga. Razvaline postoje, ali ih Albanci nazivaju sasvim drugčije – Zgërdhesh, što svedoči da Albanci nisu ni Iliri ni Albanoi. Da su Iliri, ili bar Albanoi, ne bi Albanopolis nazvali Zgërdhesh, ime ovo koje nema nikakve veze sa imenom Albanopolis.

 

13. 13.- Hrišćanstvo.

Dan-danas hrišćanstvo ima slabe korene kod Albanaca. Da su Albanci autohton narod i sinovi Ilira, bili bi među prvim narodima Balkana koji su prihvatili hrišćanstvo, još u II veku pre n.e., jer su rimski konsuli (Emilius Paulus, poznat kao Sveti Pavle) upravo ovde, na teritoriji današnje Albanije, pokrštavali pagane, pre svih same Ilire. Činjenice su bezbrojne da su Albanci među poslednjim Balkancima koji su prihvatili hrišćanstvo, posle Srba, negde u X-XI veku naše ere. Upravo su Srbi ti koji su pokrstili Albance. Sve do 12.IX.1922. godine Albanci nisu imali ni svoju crkvu. I opet, jedan Srbo-Makedonac (Ðorđe Nikolić) i jedan Grk (Teofan Mavromatis – poznat među Albancima pseudonimom Fan Noli) jesu ti koji im stvoriše albansku autokefalnu crkvu.

Postoje dokumenta, koja nam jasno govore da stanovnici Ulcinja nisu bili hrišćani u IX veku63). Da su ti stanovnici bili Iliri (odnosno Albanci, kako nam pretendiraju!), onda bi bili hrišćani, jer su se Iliri do jednog hrišćanizirali još u II veku p.n.e. (I u unutrašnjosti, kamoli po primorskim gadovima!), dok u IX veku n.e. više nisu postojali ni kao ljudi, jer su potamanjeni od Varvara, odvedeni kao robovi, ili su se asimilirali od Slovena, pradedova Srbo-Crnogoraca i Makedonaca, koji su u IX veku bili stanovnici Ulcinja. Dokumenat o nehrisćanstvu Ulcinja svedoči nam da je taj grad bio u rukama Slovena i da tu, ne samo što nije bilo žive duše ilirske, već ni albanske. Pa i romansko stanovništvo tog vremena mora da se u tom gradu utopilo u nehrisćanske Slovene, koji su sigurno uzeli u svoje ruke grad Ulcinj još u VI veku n.e.

U kolotečini falsifikovanja istorije albanskog naroda, E.Čabej i Š.Demiraj pretendiraju da

 

„verska terminologija (hrisćanska) albanskog jezika, posebno ona najstarija, uopšte uzev je latinskog porekla. U vezi sa ovim verskim izrazima albanskog jezika treba imati predoči da manjkaju sasvim oni slovenskog porekla, koji u rumunskom jeziku zauzimaju jedno značajno mesto“.64)

 

Pre svega ovo nije istina. Hrišćanska terminologija Albanaca je novo-grčka i slovenska, srpska. Evo da navedem nekoliko srpskih crkvenih reči uopštene u albanski jezik: alb. kallogjer (kod Buzuka „kllogjen“) od srp. „kalluđer“; alb. kamilaf od srp. “kamilaf”; alb. manastir (ovu reč imaju Budi i Bardhi) od srp. „manastir“; alb. metohi od srp. „metohija“ (sve su ove reči ušle u srpski iz grčkog!): alb. gjakon, od srp. „đakon“; alb. udob od srp. „udob“; alb. slat od srp. „slati“; alb. baskat od srp. „baskati“; alb. falem od srp. „hvaliti“ (kod Crnogoraca se čuje i „faliti“: „Fala Bogu!“), alb. miros-mirosje od srp. “miropomazanije”, i dr.

Zbog toga što su hrišćanstvo prihvatili kasno i samo površno, bez svoje crkvene organizacije, Albanci će masovno prelaziti iz jedne šizme u drugu, pa će i napustiti hrišćanstvo, prihvaćajući veru okupatora Balkana – Turaka, njihov muslimanizam. A za vladavine Envera Hodže oni napustiše i muslimanizam i, busajući se u prsa, gordili su nam se kao prva ateistička država na svetu. Ili ovo nije istina?! Svi naučnici Albanije, za vreme E.Hodže, hvalili su se činjenicom da je hrišćanstvo bilo plitko, površno kod Albanaca. Da ne bi ko pomislio da su ovi bili prinuđeni od E.Hodže da se tako izjavljuju, evo što kaže i jedan Albanac, koji nije bio pod gvozdenom petom E.Hodže, eks-jugoslovenski ambasador Ramadan Marmullaku:

 

„Pošto je religija malo značila za njih (Albance), oni su bili sasvim spremni da postanu muslimani“.

 

Sa druge strane, sve ovo za što nam svedoči, ako ne da oni nisu ni Iliri ni sinovi Ilira, pa ni poreklom od Ilira, koji su bili ne samo pobožni, već i jako dobri hrišćani?!

 

14. 14.- Arheološki i drugi dokazi.

Podzemlje Albanije govori sasvim jasno grčki i latinski. Govori jasno i srpsko-hrvatski, ali ne ilirski, pa ni albanski. Svojim nemim jezikom ono govori i ilirski, dok albanski nikako.

Svi naučnici sveta, koji su se bavili problemom porekla albanskog naroda, složili su se u jedno, da arheološki i drugi dokazi materijalne i duševne kulture albanskog naroda nedvosmisleno svedoče da nema kulturnog kontinuiteta od Ilira kod Albanaca.65)
Evo što kaže arheolog Ðorđe Janković:
„U slučaju savremenih Albanaca…u proučavanju njihovog porekla, pošlo se…sa namerom da se u više faza dokaže…da Slovenima (odnosno pravoslavnim Srbima) nije mesto na Jadranu, i zbog toga se dokazuje da su tu oduvek živeli Albanci. Za postizanje tog cilja iskorišćena je i arheologija. Prvo je trebalo dokazati da su Albanci potomci Ilira, a potom da su i potomci Dardanaca, što pretpostavlja i narednu fazu, u kojoj će biti samo potomci Dardanaca, a koji se ipak upadljivo razlikuju od Ilira. Za dokazivanje tih teza koriste se filološka građa, istoriski podaci i arheološka građa, pogrešno i lažno protumačeni. Da bi se arheologijom dokazao kontinuitet, iskorišćena je Komani Kroja kultura, navodno veza između Ilira i savremenih Albanaca.
Prvi arheološki radovi na proučavanju navodne prošlosti Albanaca, koji su ih povezali sa Ilirima, pokrenuti su iz Austrije i od naučnika rimokatoličkih krugova.
Za arheološki dokaz te teze iskorišćena je Komani Kroja kultura, o kojoj prve radove, na osnovu nalaza u Komaniju na Drimu, objavljuju 1900-1902. Treger, Degran, Reinah i Ipen, a zatim Ipen 1907, Nopča 1910. i Ugolini. (Popović 1988: 329-337). Posle Drugog svetskog rata albanski arheolozi počinju obimnija istraživanja drugih groblja ove kulture i koriste ih za dalje dokazivanje da su oni potomci Ilira.

Kultura nazvana Komani Kroja, ili Koman, Komani, poznata je isključivo po grobovima, raspoređenim u trouglu između Ohridskog jezera, Skadarskog jezera i Krfa. Ta su groblja obično smeštena uz utvrđenja (Komani, Sard, Lješ, Kroja, itd.). Osobena su po bogatom inventaru (nakit, delovi nošnje, ratnička oprema), nekad datiranom u 7-8 stoleću. Samo u jednom slučaju takvo groblje zabeleženo je na crkvištu ranovizantijskog doba – na hramu Svetog Erazma kod Ohrida (Malenko 1976: 221-234). To groblje, donekle drugačije orijentisano od ruševina crkve, oštetilo je zidove hrama. Znači, postoji veliki diskontinuitet između hrama srušenog oko 600. godine, i stanovništva koje tu osniva groblje, a da ne zna za zidove bazilike ni njihovu orijentaciju. U Sardu kod Skadra sprovedena su istraživanja i groblja u podnožju grada i samog grada, koja su delimično objavljena…Iz utvrđenja su objavljeni nalazi metalnih predmeta Komani Kroja kulture, i samo jedan ulomak grnčarije – deo istovremenog lonca slovenske izrade (Komata 1980: T. 4). Iz Kroje, Lješa, Bukela i drugih mesta sa grobljima Komani Kroja kulture, nema objavljenih nalaza grnčarije. Neobično je da nisu sprovedena iskopavanja „Kaljaja e Dalmaces“ u Komaniju, utvrđenja pored koga se istraživano eponimno groblje. Pošto nema podataka o naseobinskim nalazima Komani Kroja kultura, osim pomenutog izuzetka, očigledno je reč o namernom sakrivanju podataka. Razlog je jasan: grnčarija, kao primerak iz Sarda, pokazuje slovensko stanovništvo. Na „Gradištu“ u Simici (južna Albanija) nađena je slovenska grnčarija i nakit 8-11. stoleća, ali tu groblje nije istraživano (Karaiskaj 1976: T. 10-11, 16). Time se otkriva metod manipulisanja arheološkim činjenicama – bira se šta će biti iskopavano, biraju se informacije koje će biti objavljene, a to su one koje se mogu iskoristiti za političke svrhe, dok se ostale sakrivaju.

Ove zloupotrebe mogu biti samo privremene, do utvrđivanja stvarnih činjenica, na nezavisan način. U ovom smislu je zaninljiv primer uglednog nemačkog naučnika J.Vernera, koji je, pišući o nalazu zlatnih predmeta iz Vrapa kod Elbasana, ustanovio da on ne može biti stariji od 8. stoleća, sudeći po analogijama iz Panonije, ali ga ipak povezao sa bugarskim vođom Kuverom, koji je živeo u drugoj polovini 7. stoleća (Werner 1983). Zahvaljujući potpuno nezavisnim istraživanjima, pre svega u Panoniji i stepama između Crnog mora i Kaspiskog jezera, danas se Komani Kroja kultura može pouzdano datovati u 9. stoleće i povezati sa Crvenim Hrvatima (Janković 2007: 186-209). Naime, neki predmeti osobeni za ovu kulturu dobro su poznati i datovani na navedenim područjima, gde su pronalaženi u pretežno nomadskom okruženju Alana, Bugara, Hazara, Avara, kao i Slovena. Neke osobine Komani Kroja kulture povezuju se sa ustanovljenim osobinama Starohrvata u Dalmaciji (Belošević 1980: 92-93; Milošević 1995). To, kao i pisani podaci, nedvosmisleno upućuje da Komani Kroja kultura pripada Crnevim Hrvatima, plemenu doseljenom na prostore između Ohridskog i Skadarskog jezera oko kraja 8.- početak 9. stoleća. Ta kultura je ugašena prilikom bugarskog osvajanja predela između Ohrida i Skadra, a u zaleđu Drača. Analogije za kulturu nalaze se izvan Balkanskog poluostrva i kod Starohrvata. Prema tome, ova kultura, koja nema korena na tlu na kome se obrazovala, ne može biti dokaz srodnosti Ilira i Albanaca, već dokazuje da su preci Albanaca doseljeni posle 9. stoleća.“66)

Sve dosadašnje arheološke iskopine samo o tome govore. Kod Albanaca, kako smo to već naglasili, ima nasleđa i od Kelta, od njihovog plemena Albanoi, ali ne i od Ilira, od nijednog njihovog plemena. Upravo zato su se ovi Albanci upinjali do danas da prikažu Albanoe kao Ilire, ali mi im nedvosmisleno dokazasmo činjenicama da Albanoi nisu Iliri, da su Kelti, preko svega da nisu Albanoi asimilirali Albance, već obratno: Albanci su asimilirali Albanoe. Do danas niko se od albanskih naučnika nije usudio ni da zucne protiv ove naše teze, da su Albanoi Kelti, a ne Iliri, izuzev što su moju knjigu sa tom studijom 2003. godine zabranili u Albaniji, dok su je van Albanije proganjali, uništavali gde god su uspeli da se nje dohvate, pozivajući otvoreno, pismeno, i preko knjiga njihovih, da se ne čita to moje delo, pa i preteći onima koji je budu čitali. Pisao je protiv mene albanski akademik prof. dr Skender Škupi (Shkupi) sve i svašta, psovao me na sva usta, kao pravi uličar (to i jesu njegovi argumenti!), ali nigde u njegovoj kilometarskoj paskvili i ne spominje moju tezu u vezi Albanoa.67)

I profesor Čabej kaže:

 

„Svedočanstva natpisa, miluaernog (nadgrobnog) kamenja i moneta gradova antičkog vremena Poluostrva, napisana ili nenapisana grčki i latinski, u vezi našeg problema (porekla Albanaca) ne samo što nemaju neki značaj, već vode štoviše u jedan negativan rezultat“.68)

 

Ono „negativan rezultat“ znači da negira ekzistenciju Albanaca u tim predelima, gde su arheološki nalazi napisani na grčkom i latinskom jeziku i – „nenapisani“. A na kojem su jeziku napisani ovi arheološki nalazi „nenapisani“ na grčkom i latinskom jeziku? Zašto se prećutkuje da su ih našli napisane i na slovenskom, srpskom jeziku?! Albanci brišu i prećutkuju sve što je slovensko. I – posle ovoga – optužuju Slovene (Srbo-Crnogorce i Makedonce) za šovinizam i rasizam. Ili ovo nije istina, gospodine Kadare?69)

Kod Albanaca, ni kod onih hrišćanske vere, nemamo nijedno ilirsko ime. Sva ilirska imena današnjih Albanaca su od početka njihovog nacionalnog preporoda, koji se odvio među intelektualcima pod indoktrinacijom da su sledbenici Ilira, pa i Pelazga. Muslimani, fundamentalistički nastrojeni, spremni su dan-danas da se izjave i za Turke („jam tyrk alhamdyrilah!“), ali ne za Ilire, kamoli i za Pelazge. Oni još uvek upotrebljavaju „islamska“ imena. Ako koje njihovo dete i nosi kakvo ilirsko ili neislamsko ime, to sigurno nije izraz duševnog raspoloženja roditelja i njihove svesti, već kojeg kućnog prijatelja, od onih koji, indoktrinirani iliromanijom i pelazgomanijom, nastoje da to kaleme i kod drugih, najobičnijih ljudi. Enver Hodža im je i zakonom zabranio da stavljaju svojoj deci drukčija imena, do samo ilirska i albanska.

 

15. 15.- Analizama DNA, koje su učinili Romanian Socisty of Legal Medicine, u saradnji sa Departament of Genetic-Universitety of Bucharest, Bucharest-Romania, Institute of Antropology-Romanian Academy of Science Bucharest, Bucharest-Romania, Romanian Nationasl Institute of Archaelogy/Thracology-Romanian Academy of Science, Bucharest, Bucharest-Romania i corresponding author prof. dr. Director of Institute of Human Biology, Universitety of Hambrg, Hamburg-Germany, a koje su pretstavili svetu svojom studijom Paleo mtDNA analysis and population genetic aspects of old Thracian population from South-East of Romania, rezultira da Albanci nemaju nikakve genetičke veze sa antičkim stanovnicima Balkana.

Vidite za ovo i kod Michele Belledi, Estella S. Poloni, Rosa Casalotti, Franco Conterio, Ilia Mikerezi, James Tagliavini and Laurent Excoffier. „Maternal and paternal lineages in Albania and the genetic structure of Indo-European populations“. European Journal of Human Genetics, July 2000, Volume 8, Number 7, pp. 480-486: „Mitochondrial DNA HV1 sequences and Y chromosome haplotypes (DYS19 STR and YAP) were characterized in an Albanian sample and compared with those of several other Indo-European populations from the European continent. No significant difference was observed between Albanians and most other Europeans, despite the fact that Albanians are clearly different from all other Indo-Europeans linguistically.“

 

Akademik prof. dr Gustav Vajgand ne samo što nam izlaže 12 argumenata u prilog njegove teze (da Albanci nisu Iliri), već i kontestira pretendiranja onih naučnika, koji su pre njega podržavali hipotezu o ilirskom poreklu Albanaca. Tako i on, kao prof. dr. Herman Hirt, ne nalazi ubedljivim argumenat što Albanci danas žive u oblastima gde su nekada živela ilirska plemena, jer narodi su često menjali svoje mesto boravka. Kako se zna, Albanci drže ovaj « argumenat » za njihovo najveće svedočanstvo njihovog ilirskog porekla. Akademik Vajgand isto tako ne priznaje ni « argumenat », kojim se pretendira da se neki toponimi, kao DELMACIA, ULCINJ, idr. objašnjavaju posredstvom albanskog jezika. Štoviše, i staro etničko ime ARBËN/ARBËR on misli da su Albanci pozajmili od Rimljana i Grka.

U vezi sa ovim poslednjim sigurno nema pravo, jer su to ime Albanci pozajmili od keltskog plemena ALBANOI, kako sam to izložio u već citiranoj mojoj studiji Ko su Albanoi?.

U nastavku Vajgand ističe sa pravom da ima i drugih naroda, koji su promenili svoje etničko ime, kao na primer današnji slovenski Makedonci, koji nemaju nikakve veze sa antičkim Makedoncima.

Sumirajući izložene argumente, izvodimo zaključak da Albanci, ne samo da nisu Iliri, ni njihovi sinovi, niti ma kakvi genealoški sledbenici Ilira, već oni nemaju ni makakve veze sa njima. U žilama Albanaca nema ni kapi krvi ilirske. Naprotiv, u žilama južnih Slovena, posebno u žilama Srba i Hrvata, ima i nekoliko kapi ilirske krvi, jer – kad su ovi stigli na Balkan – tu i tamo su našli po koju ilirsku porodicu, po koje ilirsko bratstvo, koje su tokom vremena asimilirali. Nije ni najmanje slučajno što su istoričari vremena, hroničari, od VII veka počeli da nazivaju Ilirima Slovene Balkana, pa su i čitav Balkan, po njima, nazvali Ilirsko poluostrvo. Ni albansko, pa ni grčko, već SLOVENSKO, jer su bili Sloveni ti, koji su preplavili Balkan sa obala Dunava i Drave do Jegejskog mora, sa obala Crnog mora do obala Jadranskog i Jonskog mora, preteći i samim Grcima da ih asimiliraju.

Argumente Vajganda, koji su na broju 12, sažeo sam ih, posebno one u vezi sličnosti Albanaca sa Rumunima, pa – izbacujući one, kojima Vajgand pretendira za tračko poreklo Albanaca, dodao sam argumente drugih naučnika, pa i moje, koje sam otkrio u toku mojih istraživanja o Albancima i njihovom poreklu. Tako poređah ovih 15 dokumenata, argumenta, činjenica i svedočanstva o neilirskom poreklu Albanaca.

Kako sam već naglasio u jednoj drugoj studiji, argumenta ponderantum, non numerantum! I pored toga, ako ovih 15 argumenta nekome izgledaju malo, spreman sam da mu navedem još koji drugi (kao npr. albanska ksenofobija i šovinizam, rasizam, nepoznati kod Ilira!70) Zatim, Konstantin Porfirogenet i njegovo delo DE ADMINISTRATION DE L’EMPIRE, koje je iz X veka, a gde se isto tako ne spominju Albanci(!), ma da selo – koje se očima vidi – nema potrebu za kalauz (vodića).

I samo argumenti Vajganda su dovoljni da bismo se ubedili da albanski jezik ne potiče od ilirskog i da, sledstveno, A l b a n c i  n i s u  g e n e a l o š k i  s l e d b e n i c i  I l i r a. Ova stvar je utoliko više ubedljiva, kad imamo predvid i argumente akademika, prof. dr Hermana Hirta, posebno njegov argumenat KENTUM-SATEM, zatim one bugarskog naučnika, akademika prof. dr. Vladimir Georgiev, pa Henrika Barića, Vladimira Orela i drugih.

Argumente Vajganda, još od vremena, prihvatili su svi seriozni naučnici, koji su se naučno bavili albanologijom. Sem tek spomenutih Hirta, Georgieva i Barića, spomenuću ovde i Norbert Jokl-ia, W.Tomachek-a, Hans Krahe-a, J.Pokorny-a, Paul Kretschmer-a, Guliano Bonfante-a, V.Pârvan, Sextil Puškariu i dr., koje predsednik Albanske akademije nauk, dr Aleks Buda, nazva „čitav jedan kuart naučnika“. Dodajem ovde i ime velikog prijatelja albanskog naroda Noel Malcolm-a, koji nigde ne spominje albansku autohtoniju, dok za Vajganda i njegove argumente kaže da  je njegov “osnovni pogled korektan”.71)

Austrijski akademik prof. dr Norbert Jokl (1877-1942), jedan od najvećih pobornika hipoteze o ilirskom poreklu Albanaca, pošto se suočio sa argumentima akademika Vajganda, odmah diže ruke od te hipoteze i prihvati naučnu misao, otkrića Vajganda, da Albanci nisu ni Iliri, niti ilirskog porekla. Kao on, učiniše to i mnogi drugi naučnici njegovog vremena, oni koji se nisu bavili politikom, od kojih neke i spomenusmo ili ćemo spomenuti imenično u nastavku.

Poznati nemački ilirolog akademik, prof. dr Hans Krahe kaže da je albanski jezik indoevropski, ali koji se ne vezuje ni sa ilirskim, niti sa kojim drugim starim jezikom Balkana, pa ni sa tračkim72). Tako su se izrazili i J.Pokorny (poznat kao nekadašnji iliroman), P.Kretschmer (i ovaj poznat kao iliroman) i mnogi drugi.

Pa i Albanac prof. Šaban Demiraj, aktuelno predsednik Akademije nauka Albanije, priznaje da je

 

« Weigand vidio stvar porekla albanskog jezika sa jednog širokog stanovišta, ističući na poseban način stare zajedničke kontakte između albanskog i rumunskog jezika, kao i neke kontakte iz oblasti etnografije ».73)

 

U nastavku, str. 159, on dodaje: „argumenti, koje su doneli protivnici teze o ilirskom poreklu albanskog jezika, su jaki….“

 

I pored toga ovi albanski naučnici nastavljaju da se upinju na hipotezu o ilirskom poreklu, ne zato što su nesposobni da shvate naučnu istinu, već zato što su robovi svoje ekstremno nacionalističke, šovinističke i rasističke politike, koju su – kako im je to naredio Enver Hodža – uvek stavljali u prvi plan. Političkim ambicijama oni su žrtvovali ne samo naučnu istinu, već i sebe, svoju čast i svoje dostojanstvo. Ekstremno politiziranje Albanaca je sasvim očigledno, tako da danas i sami oni javno priznaju da su se od Homo sapiens preobrazili u Homo politicus.

Abanska nauka, koja se razvila pod diktatom Envera Hodže, nije se usudila ni da spomene ime Gustava Vajganda, bože sačuvaj i njegove argumente. Hipoteza ilirskog porekla Albanaca proglašena je od samog početka za TABU, kao već dokazana i nepobitna, sasvim naučna, ni najmanje sumnjiva. Apsolutno niko nije smeo da izrazi ni najmanju sumnju, ni da prišapne kome u uho bilošto protiv nje. Kad sam ja počeo da objavljujem argumente o neilirskom poreklu Albanaca, albanski književnik Gani Skura, piše mi: « Vaša revija YLBERI ne treba da objavljuje napise onih istraživača koji kažu da Albanci nisu pelaško-ilirskog porekla »74). Sve snage albanskih naučnika su impenjirane samo u otkrivanju « novih dokaza » da su Albanci Iliri. Tako su i svakim komadom keramike, koju su otkrili u kakvoj jami, pećini, grobu, gromoglasno urlikali na sva usta preko štampe i radia, preko svih medija, na skupovima i simpozijumima, kongresima, da i ono, to parče keramike, koje je možda ispekao albanski koperativac pre nekoliko meseci u Kavaji, dokazuje da su oni, Albanci, ilirskog porekla. U poslednje vreme otkrili su i jedan najnoviji argument svog ilirskog porekla: SAN. Kažu da su Iliri mnogo spavali. Albanci isto tako mnogo spavaju. I to, po akademiku, prof. dr Lul Malësori75), dokazuje da su Albanci potomci Ilira, pošto i njihova poslovica (sigurno « ilirska » i « autohtona » !), kaže: « Bamë baba, të të ngjaj ! »(Albanski: Stvori me oče, da ti ličim!)

I pored svih navedenih argumenata da Albanci nisu sledbenici Ilira, albanska istoriografija se upinjala i upinje se da su oni genealoški sledbenici Ilira, njihovi sinovi. Ne samo za vreme vladavine Envera Hodže, već i posle njegove smrti, i dan-danas, ko se usuđuje da misli i govori drukčije, ko se usuđuje da spomene Paula, Hirta, Vajganda, Tomašeka, Pârvana, Puškaria, Barića, Krahea, Georgieva, Resulia (Burovića) i druge, one koji dokazuju da Albanci nisu Iliri, spremni su da ih anatemišu, kamenuju i linčuju, pa i da ih žive oderu, kao što su to konkretno već učinili samnom. Bez i najmanjeg ustezanja oni proglašavaju za neprijatelja albanskog naroda svakoga ko im ne prizna poreklo od Ilira. Nepriznavanje porekla od Ilira, za njih je ništa manje već „ignorisanje ekzistencije Albanaca“76), pa i “ludilo”. U isto vreme, evidentni kontinuitet antičkog helenizma kod današnjih Grka nazivaju „dogmom“.77)

Službena Albanija, nastavljajući da udara u bubnjeve porekla Albanaca od Ilira, pa i od Pelazga (da su i über alles!), nastavlja i sa indoktriniranjem albanskog naroda Albanije i njene dijaspore sa iliromanijom i pelazgomanijom, sa huškanjem Albanaca protiv svih susednih naroda, pa i najudaljenijih, i protiv Kineza, vijući zastavu veliko-albanskog ekstremnog nacionalizma, šovinizma i otvorenog rasizma.

Instruirani i neinstruirani od vlasti, Albanci nastavljaju sa njihovim urlikanjem da su genealoški sledbenici Ilira i autohtoni u Albaniju i širom Balkana. Sledstveno, da je i Balkan njihov, da sve narode Balkana treba proterati preko Karpata, Kavkaza i Urala. Tako je ta romantična hipoteza o poreklu od Ilira, od samog početka postala osnova albanskog rasizma i albanske politike prema susednim narodima, pa je dovela i do aktuelnog stanja na Balkanskom poluostvu, koje vodi u stalne sukobe. Mislim da je ovo istina, a ne ono što nam naklapa demagog Ismail Kadare.78)

I pored očiglednog terora, ima i albanskih naučnika koji su cedirali. Još pre mog hapšenja u Albaniji, u razgovoru sa mnom, a i suočeni sa mojim naučnim argumentima, izloženim u mojoj monografiji E FOLMJA E ULQINIT (ULCINJSKO NAREČJE), kojom sam na Universiteu u Tirani 1969. godine branio moju drugu diplomu, cedirali su najveći albanski naučnici tog vremena, akademik prof. dr Ećrem Čabej, prof. Aleks Buda (predsednik Akademije nauka Albanije), prof. Šaban Demiraj (drugi predsednik Akademije nauka Albanije), pa i ipsissimus Enver Hodža: kako smo to već citirali, on je – pred smrt – javno, preko štampe, priznao da albanskoj nauci nedostaje naučna objektivnost. Posebno su počeli da zdravo rasuđuju i cediraju neki albanski naučnici pošto sam ja objavio moju zbirku studija ILIRËT DHE SHQIPTARËT (ILIRI I ALBANCI), Ženeva 1994. Oni su sada uzeli smelost da sred Tirane, ne samo usmeno, već i pismeno, preko njihovog nezavisnog časopisa PËRPJEKJA, koji je počeo da se štampa u Tirani 1995. godine, izjave da Albanci nemaju nikakve veze sa Ilirima i da ilirsko-albanska hipoteza nema ničeg naučnog, da je čisto politička. Tako se sada faktički stvorio u glavnom gradu Albanije čitav jedan kvart albanskih naučnika, koji su javno priznali da Albanci nisu ni Iliri, niti njihovi genealoški sledbenici. Prethodi im istoričar Ardian Vehbiu, koji je smelo ustao protiv mitova i mitema, priča i bajki, protiv hipoteze o poreklu albanskog jezika i Albanaca od Ilira, koju je gajio i širio Enver Hodža sa njegovim totalitarizmom i oškopljenim « naučnicima ».

U ovoj situaciji, kada i sami Albanci priznaju da nisu ilirskog porekla, uznastojati i dalje na tu hipotezu, za koju se sada zna da ima čisto politički karakter, ne znači ništa drugo, već huškati albanski narod protiv susednih naroda, da bi se time učinila potrebna usluga imperijalističkim silama, koje priželjkuju rat na Balkanu i u čitavom svetu, da bi preko rata uspostavili svoju ekonomsku i političku hegemoniju.

 

Ženeva,

Juli 1993 – decembar 1995.*)

 

________________

1) BUDA, Aleks: Ilirët e jugut si problem i historiografisë,- raport održan na Prvoj Skupštini ilirskih studija u Tirani, godine 1972, objavljen u KUVENDI I I STUDIMEVE ILIRE, tom I, Tirana 1974, tom I, Tirana 1974, str. 53.

2) AKADEMIA E SHKENCAVE E RPSSH: FJALORI ENCIKLOPEDIK SHQIPTAR,- Tirana 1985, str. 393.

3) BUROVIĆ, Kaplan: Albanci nisu Pelazgi, – studija, imate je i u ovom izdanju.

4) UNIVERSITETI SHTETËROR I TIRANËS – Instituti i Historisë: HISTORI E SHQIPËRISË,- Tirana 1959, str. 141.

5) Iden: str. 142.

6) MALCOLM, Nöel: KOSOVA,- drugo izdanje, Tirana-Priština 2001, str. 23.

7) ELSIE, Robert: Një vjedhje në Dubrovnik dhe dalja në skenë e gjuhës dhe e kulturës shqiptare,- u časopisu PËRPJEKJA Br.6, Tiranë 1996, str. 91.

8) MEYER, Gustav: DIE STELLUNG DES ALBANESISCHEN IM KREISE DER INDOGERMANISCHEN SPRACHEN,- Göttingen 1884, Essays u. Studien, Bd. I, Berlin 1885, str. 52-56.

9) MIKLOSICH, Franz: Die slavischen Elemete im Rumunischen,- u “Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften“, Ohilos.- hist. Classe, XII (1861) Wien 1861, str. 8.

10) BUDA, Aleks: cit. delo, str. 51-52.

11) Za opširnije o ovome vidite moju studiju Albanci nisu Pelazgi, cit. delo.

12) KOTINI, Albert: Kapllan Resuli në sulm kundër figurave të kombit,- list GAZETA 55, Br. 123, Tirana 28-30. maj 1999, str 9. Između ostalog tu piše: „Antialbanska revija YLBERI, koju izdaje Kaplan Resuli, napada albanizam…Enver Hodža ima jednu veliku zaslugu što je uhapsio autora „izdaje“ (aludira na moj roman IZDAJA!- KB), koji, čim se oslobodio zatvora, u reviji YLBERI čini jedan orijentiran antialbanski posao, koji se sigurno sprema u slovenskoj kuhinji…Kažem jedina zasluga Envera Hodže, jer ga uhapsio sa pravom, ne više kao agenta Srba, već preko svega kao čoveka koji poriče poreklo Albanaca od Ilira, zarazujući i tipove kao Fatos Ljubonja sa drugima“. Ove njegove optužbe protiv mene preneli su svi sajtovi Albanaca, pa i na strane jezike. Koliko za primer, navodimo sajt ALBANEWS ARCHIVESW: www.listserv.buffalo.edu. Jedan drugi sajt ovih Albanaca (TIFOZAT.COM: www.tifozat.com/forum) atavističkom, stravičnom mržnjom piše: „Kaplan Pseto Resuli, kao književnik je jako sposoban. Po zatvorima Envera Hodže, gde su ga na živo odrali, napisao je oko 200.000 stranica rukopisa, koje sada, pošto je izašao iz zatvora, objavljuje. Ima 20 godina što njegove reči čine bajagi uticaj u međunarodnim krugovima. Ova larva ne treba da se podceni. On je opasan, jako opasan. Dobro je učinio Enverr Hodža što ga uhapsio! Ovaj majmun, na televiziji Beograda, izjavio je da je Srbin. Braćo Albanci, nemojte čitati njegova dela! On je poludio, jer je proveo sav svoj život po zatvorima! On poriče autohtoniju Albanaca! On poriče da smo Iliri, što nam priznaju sve enciklopedije sveta (sem 0.00000000001%)! Nemojte ovom četniku objaviti intervjue i ništa od njegovih dela! Kaplan Resuli, jebem vam majku i sve članove porodice! Ovo govno treba da likvidiramo. Pa zar je još živ ovo govno?! Ovo nam dokazuje da su Albanci kao ovce. Pa ovo govno je trebalo odavno ubiti! Kako ne izađe jedan Avni Rustemi (Ubica Esat-paše u Parizu. A.Rustemi je zatim proglašen od Albanaca za narodnog heroja!-KB) da ode u Ženevu da ga ubije?! Kako ne izađe jedna pička materina da ga ubije?! O braćo Albanci u Švajcarskoj, ubijte ga! Kaplan Resuli treba da se likvidira!„ Poslednje reči, podvučene su, pocrnjene, od njih. Albanski intelektualac i književnik, poreklom sa Kosova, zvani  Kadri Osmani, očitao mi je i opelo preko interneta. Koristim  priliku da se zahvalim Francuzima, koji – kad su saznali albansku nezahvalnost prema meni i njihov očito kriminalni tretman – preko svojih medija, pa i preko sajta Association française d’études sur les Balkans, osudiše ih dostojno, što moja braća Srbo-Crnogorci i Makedonci dan-danas nisu učinili. Naprotiv – podržavaju ih, potstiču ih i sarađuju s njima protiv mene. Uvek mislim na pretstavnike vlasti, na udbaše i Titoiste, ma da ih takve imamo i na drugoj strani, među verskim fundalistima, koji – busajući se u prsa i za pravoslalje – spremni su za pregršt droga-dolara da se prodaju i stave na raspoloženje albanske mafije, koja me proganja. Za opširnije vidite moje delo TAMO – NA KOSOVO!, Ženeva 2008.

13) HOXHA, Enver: RAPORTE E FJALIME,- Tirana 1983, str. 296.

14) ADELUNG, Johann Christoph: MITRIDATES,- tom II, str. 346.

15) KOPITAR, B.Jernej: Albanische, walachische u bulgarische Sprache,- u JAHRBÜCHER DER LITERATUR, 46, Band, Wien 1829, str. 253.

16) PAUL, Carl: Die Veneter i Eine vorgriechische Inschrift von Lemos,- u ALTITAL. FORSCHUNGEN II, 1894, str. 200.

17) WEIGAND, Gustav: Sind die Albanier,- u BALKAN-ARCHIV III, Fortsetzung des Jahresberichtes des Instituts für rumanische Sprache. Herausgegenben von Dr. Pr. G.Weigand, Leipzig 1925- 1928, str. 227-251. Ove argumente ja sam analizirao detaljno i objavio to na albanski jezik sprva u reviji YLBERI God. IV, Br. 5, Ženeva 1996, str. 10-11, zatim – na srpskom jeziku – u mojoj knjizi STVARNOST I ALBANSKE ILUZIJE,- Ženeva 2000, str.22-36.

18) HIRT, Hermann: Die sprachliche Stellung des Illyrichen,- u FESTSCHRIFT FÜR H. KIEPERRT, 1898, str. 179-188.

19) BOPP, Franc: Ueber das Albanische in seinen verwandtschaftlichen Beziegungen,- Abhandl. D. Preuss, d. Wissenschaften. Phil. hist. kl. 1854.

20) XYLANDER, J.R. v.: DIE SPRACHE DER ALBANESE ODER SCHKIPETAREN,- Frankfurt am Main 1835., str. 311 n.

21) PORZIG, Walter: Die Gliederung des indogermanischen Sprachgebietes,- Heidelberg 1954, str. 75 n.

22) MARTINET, Andre: DES STEPPES AUX OCEANS – L’indo-européen et les Indo-européens,- Paris, Payot, 1986, str. 90.

23) BARIĆ, Henrik: ISTORIJA ARBANAŠKOG JEZIKA,- Sarajevo 1959, str. 20.

24) DEMIRAJ, Shaban: GJUHA SHQIPE DHE HISTORIA E SAJ, Tirana 1988, str. 53: i pored svih nastojanja da izbaci albanski jezik iz grupe SATEM, na kraju i ovaj Albanac priznaje: « Na bazi refleksije palatala, albanski jezik pripara i.e. jezicima SATEM ».

25) MARGILAJ, Preljoc: ILIRI GOVORE ALBANSKIM – ALBANCI GOVORE ILIRSKIM JEZIKOM,- Podgorica 2001. Vidite i moju analizu tog dela, objavljena u mom delu OD ILIROMANIJE DO TERORIZMA,- Ženeva 2002, str. 71-85.

26) DEMIRAJ, Shaban: cit. delo, str. 22.

27) Idem: str. 22.

28) BONFANTE, Guliano (Torino): Shqipja dhe ilirishtja,- u delu KUVENDI I I STUDIMEVE ILIRE, tom II, Tirana 1974, str. 99.

29) MALCOLM, Nöel: cit. delo, str. 33.

30) Dalmati su bili ilirsko pleme, rasprostranjeni na obali Jadranskog mora, gde je današnja Dalmacija i u unutrašnjosti Hrvatske, delimično i u Bosni, Hercegovini. Dalmatija se u ta vremena prostirala ne samo na pomenutom postoru, već i u crnogorskom primorju, sve do reke Mat u Albaniji, pa i nešto ispod nje.

Mislim da je pravilnije i praktičnije da se to ilirsko pleme nazove ovako, Dalmati, i tadašnja njihova teritorija Dalmatija, a jezik dalmatski, da bismo ih razlikovali na ovaj način od današnjih Dalmatinaca, današnje Dalmacije i današnjeg dalmatinskog izgovora južnoslovenskog (srpsko-hrvatskog) jezika. Akademik Vajgand ne pravi razliku: on i Dalmate-Ilire i Dalmatince-Slovene naziva Dalmatima, ma da ova dva naroda i njihove jezike razlikuje sasvim dobro.

Napominjem da je poslednji čovek, Udina Burbur, koji je govorio dalmatski jezik, umro pre oko sto godina, 1887, na ostrvu Vela. Dalmatski jezik, kako su to konstatirali i austro-ugarski naučnici, koji su zabeležili jezik Udina Burbura, nije bio slovenski. To je bio romanizirani ilirski jezik. Sigurno je da su Dalmati, pre njihovog romaniziranja, govorili ilirskim, moguće i do kraja drugog veka nove ere, ako ne i u trećem. Taj svoj ilirski jezik oni nisu stigli i da ga zabeleže, da ga pišu, tako da danas nemamo nijednu reč napisanu na ilirskom jeziku, ali su posredstvom latinskog jezika sačuvane i mnoge ilirske reči, posebno toponimi, na bazi kojih možemo suditi o njihovom jeziku.

31) Car Simeon, bugarski imperator iz kraja IX, početak X veka, u čije vreme veći deo teritorije današnje Albanije pao je pod vlast Bugara.

32) WEIGAND, Gustav: cit. delo, str. 227-251.

33) GEORGIEV, Vlladimir: ALBANISCH, DAKISCH-MYSISCH UND RUMANISCH,- BE 1960/2, 18 n.

34) GEORGIEV, Vlladimir: Ilirët dhe fqinjët e tyre (Iliri i njihovi susedi),- prikaz, štampan u delu KUVENDI I I I STUDIMEVE ILIRE, tom. II, Tirana 1974.

35) BUDA, Aleks: cit. raport, str. 61.

36) A.M. SELISČEV: SLAVJANSKOE NASELENIE V ALBANII,- Sofija 1931, str. 49 n., str. 73 n.

37) ÇABEJ, Eqrem: STUDIME ETIMOLOGJIKE NË FUSHË TË SHQIPES,- tom I, Tirana 1982, str. 129-130.

38) I.I.RUSU: LIMBA TRACO-DACILORUM,- Bucuresti 1967, str. 181.

39) BUDA, Aleks: cit. raport, str. 56.

40) WEIGAND, Gustav: cit. delo, str. 227-251.

41) Iden: str. 227-251.

42) BUROVIĆ, Kaplan: FJALORI I TË FOLMES SË ULQINIT,- Ženeva 1994.

43) KOKONA,Vedat: FJALOR SHQIP-FRENGJISHT,- Tirana 1977.

44) KOKONA,Vedat: FJALOR FRENGJISHT-SHQIP,- Tirana 1989.

45) PEZA, Myrteza: Kaplan Resuli je bez konkurencije,- jedini albanski književnik koji se bavi opisom mora i pomoraca. On je uveo u albansku književnost temu pomoraca i ribara,- list RAZGLEDI, Skopje (Makedonija), maj 1957.

46) HAXHIBRAHIMI, Maksut Xh.: DETARIA E ULQINIT NËPËR SHEKUJ,- Ulcinj 1994, str. 126, original na albanskom jeziku: „Në rolin e mbrojtësave të ujrave dhe të detarisë ishte Shënkolli. Ritet dhe bestytnitë për Shënkollin kanë qenë të shumta në bregun e liqenit të Shkodrës e në bregdet, pikërisht në fshatrat e Vaut të Dejëj, fshatrat e Bregut të Bunës e të Kirit, si dhe në zonën e Zadrimës. Këtij shenjti, besimi i krishterë i kishte kushtuar dhe një ditë të caktuar: 6 dhjetorin.

Në këtë ditë besmtarët ndiznin qirinjtë që i kushtoheshin Shënkollit, mbrojtësit të detërave dhe të ujrave, dhe për hir të tij thernin edhe kurbane. Kështu, në qytetin e Shkodrës, janë therur gjela, ndërsa në Malësi të saj – desh dhe, në mungesë të tij, edhe ndonjë bagëti tjetër. Aq i përhapur ka qenë ky rit, sa të moshuarit tregojnë se në këtë ditë edhe detarët muslimanë, veçanërisht në Ulqin, ndiznin qirinj.“

47) BUDA, Aleks: cit. raport, str. 60.

48) BARIĆ, Henrik: HYMJENË HISTORINË EGJUHËSSHQIPE,- Priština 1955,str. 31 n.

49) DEMIRAJ, Shaban: cit. delo, str.160.

50) ÇABEJ, Eqrem: Problemi i vendit të formimit të gjuhës shqipe,- raport održan na Prvoj Skupštini ilirskih studija u Tirani, godine 1972, objavljen u KUVENDI I I STUDIMEVE ILIRE, tom I, Tirana 1974, str. 9; DEMIRAJ, Shaban: GJUHA SHQIPE…cit. delo, str. 22.

51) JOKL, Norbert: EBERTS REALLEXICON DER VORGESCHICHTE, VII, 46.

52) ÇABEJ, Eqrem: STUDIME ETIMOLOGJIKE NË FUSHË TË SHQIPES,- tom II, A-B, Tirana 1976, str. 144.

53) DEMIRAJ, Shaban: cit. delo, str. 52-53.

54) MALCOLM, Noel: cit. delo, str. 39.

55) DEMIRAJ, Shaban: cit. delo, str. 104.

56) Iden: str. 157-8 i 161.

57) KASTRATI, Jup: HISTORIA E ALBANOLOGJISË, cit. delo, str. 175.

58) ÇABEJ, Eqrem: EMRI I DARDANËVE DHE IZOGLOSAT KELTE-SHQIPTARE,- Tirana 1969.

59) BARIĆ, Henrik: cit. delo, str. 31 n.

60) DEMIRAJ, Shaban: cit. delo, str. 160.

61) MALCOLM, Nöel: cit. delo, str. 21.

62) WEIGAND, Gustav: A JANË SHQIPTARËT PASARDHËSIT E ILIRËVE APO TË THRAKASVE,- u izdanju BALKAN-ARCHIV, tom III; vidite i časopis PËRPJEKJA, Godina II, Br. 3, Tirana, juni 1995, strane 80-88.

63) MIJOVIĆ, dr Pavle: VIRPAZAR-BAR-ULCINJ,- Beograd 1968, str. 25.

64) DEMIRAJ, Shaban: cit. delo, str. 113.

65) ADELUNG: MITRIDATES,- tom II, str. 253.

66) JANKOVIĆ, Ðorđe: Arheološka svedočanstva o poreklu Albanaca,- izlaganje sa stručno-naučnog skupa „Metodološki problem istraživanja porekla Albanaca“, Srpska akademija nauka i umetnosti, Beograd, 21. juna 2007. Objavljeno u zborniku radova ALBANCI LAŽNI ILIRI, izdavač Pešić i sinovi, Beograd 2007.

67) SHKUPI, Skënder: Qëndrim i pështirë i një pseudoshkencëtari,- list ALBANIA, Tirana 25. maj 1999.

68) ÇABEJ, Eqrem: Problemi i vendit…, cit. delo, str. 11.

69) KADARE, Ismail: Dinakri dhe arrogancë shoviniste kundër letërsisë shqiptare,- list ZËRI I POPULLIT, Tirana 29.10.1983, kol. III-IV.

70) BUROVIĆ, Kaplan: PRAVO LICE ISMAILA KADARE,- Ženeva 2001, str. 249, fusnota 8, zatim str. 257, fusnota 4. Tu smo naglasili da rasizam Albanaca je etno-kulturalna činjenica, koja nam dokazuje da Albanci nisu sledbenici Ilira, za koje se zna da nisu bili ksenofobi i rasisti.

71) MALCOLM, Nöel: cit. delo, str. 35.

72) KRAHE, Hans: EINLEITUNG, str. 31.

73) DEMIRAJ, Shaban: cit. delo, str. 153.

74) SKURA, Gani: u članku BUROVIĆ, Kaplana: Të persekutohet e vërteta që nuk na pëlqen?! (= Da se persekutira istina koja nam se ne sviđa ?!),- revija YLBERI God. III, Br. 4, Ženeva 1995, str. 22.

75) BRUSI, Kristo: Shqiptarët dhe gjumi (= Albanci i san),- satira, revija YLBERI, God. VI, Br. 8, Ženeva, decembar 1998, str. 42.

76) KONDO, Anastas: ÇËSHTJA KOMBËTARE NË FAQE TË SHTYPIT TË RILINDJES,- Tirana 1982, str. 109.

77) ISLAMI, Myslim: NAUM VEQILHARXHI,- Tirana 1977, str. 11.

78) KADARE, Ismail: RA KY MORT E U PAMË,- Tirana 2000, str. 137-138.

*) Jedan deo ove studije, pod naslovom Iliri i Albanci, po prvi put je objavljen na albanski jezik u Akademikovoj knjizi ILIRËT DHE SHQIPTARËT (ILIRI I ALBANCI),- Ženeva 1994, str. 63-68. Pod naslovom Argumentat e Vajgandit (Argumenti Vajganda) preštampana je na albanski jezik u reviji YLBERI God. IV, Br. 5, Ženeva 1996, str. 10-11.

Ova je studija zatim prerađena i prevedena na sve jezike sveta, počev od engleskog i francuskog do bugarskog i vlaškog, i objavljena po raznim organima štampe, posebno preko interneta, samo ne i u štampi autorove domovine Crne Gore. Kako možete da vidite iz dokumenata, on je ovu studiju poslao 12.12.2002. godine i listu POBJEDA u Podgorici, ali mu je nisu objavili. Njujorški Universitet priredio je ovim albanološkim tezama i posebno izdanje pod naslovom THE STANCES OF KAPLAN BUROVICH ABOUT THE ALBANOLOGICAL PROBLEM, ESPECIALLY ON THE ORIGIN OF THE ALBANIAS,- New York 2005. Mnogi naučnici sveta su mu čestitali, preko pisama i telefona, pa i preko interneta, javno, izjavljujući svoju saglasnost sa njim. Albanci su jedno vreme pokušali da prikriju albanološke teze našeg Akademika, pokrivajući ih ćutnjom, dok ih godine 2005. ne objaviše, sem Njujorškog universiteta, i Makedonci na njihovom jeziku, a u sklopu Akademikovog dela POTEKLOTO NA ALBANACITE,- Bitolj 2005. Posle toga, kako možete videti na sajtu Albanaca TIFOZAT.COM: www.tifozat.com/forum, oni su svoj urlik protiv našeg Akademika digli u nebesa, pozivajući svoje “junake” i da ga fizički likvidiraju.

Prevedena i objavljena na engleski, makedonski, albanski, slovenački.

Na makedonski jezik je objavljena, kako rekosmo, u sklopu Akademikovog dela POTEKLOTO NA ALBANACITE,- Bitolj 2005.

Na engleski je po prvi put objavljena na portalu ISTINA, Beč 2007, zatim u korpusu dela Akademika WHO ARE ALBANIANS?, Ženeva 2008, str. 61-109, odakle su je preuzeli mnogi sajtovi, kao npr. sajt STORMFRONT.

Na albanski je preštampana u Akademikovom delu MË I FORTË SE VDEKJA,- Ženeva 2008, str. 117-69.

Тагови: Др Каплан Буровић